Thước đo đầu tư ngoại quốc vào Trung Quốc lần đầu tiên cho kết quả âm

Aaron Pan

Trung Quốc ghi nhận thâm hụt đầu tư ngoại quốc lần đầu tiên kể từ năm 1998, nhấn mạnh xu hướng các công ty ngoại quốc rời khỏi quốc gia này để phản ứng với những thách thức kinh tế và căng thẳng địa chính trị.

Theo dữ liệu sơ bộ do Cục Quản lý Ngoại hối Quốc gia Trung Quốc (SAFE) công bố hôm 03/11, đầu tư trực tiếp vào trong nước (khoản mục Direct investment liabilities trên cán cân tài chính) – một thước đo về đầu tư trực tiếp ngoại quốc (FDI) – đã giảm 11.8 tỷ USD trong quý 3.

Dữ liệu chính thức mới nhất báo hiệu nhiều rắc rối hơn cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đang suy thoái trong bối cảnh khủng hoảng địa ốc và tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao kỷ lục (đối với những người từ 16 đến 24 tuổi).

Các nhà phân tích cho rằng sự sụt giảm FDI có liên quan đến bất lợi về lãi suất của Trung Quốc.

“Sự suy yếu trong dòng FDI chảy vào Trung Quốc có thể một phần là do các công ty đa quốc gia chuyển thu nhập về nước,” Goldman Sachs viết trong một ghi chú, theo bản tin của Reuters. “Với lãi suất ở Trung Quốc ‘thấp hơn trong thời gian dài hơn’ trong khi lãi suất bên ngoài Trung Quốc ‘cao hơn trong thời gian dài hơn’, áp lực dòng vốn chảy ra ngoài có thể sẽ tiếp tục tồn tại.”

Một số chuyên gia tin rằng sự sụt giảm trong khoản mục đầu tư trực tiếp vào trong nước, theo dõi các giao dịch tài chính của các doanh nghiệp thuộc sở hữu ngoại quốc ở Trung Quốc, có thể bị ảnh hưởng bởi căng thẳng địa chính trị với phương Tây.

Theo Reuters, ông Julian Evans-Pritchard – người đứng đầu bộ phận kinh tế Trung Quốc tại Capital Economics – cho biết chênh lệch lãi suất lớn bất thường “đã khiến các công ty chuyển lợi nhuận giữ lại của họ ra khỏi đất nước này.”

Mặc dù ông thấy có rất ít bằng chứng cho thấy các công ty ngoại quốc nhìn chung đang giảm sự hiện diện của họ tại Trung Quốc, nhưng “chúng tôi thực sự nghĩ rằng, ít nhất trong trung hạn, căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng sẽ cản trở khả năng thu hút FDI của Trung Quốc và thay vào đó tạo thuận lợi cho các thị trường mới nổi đang phát triển thân thiện hơn với phương Tây.”

Viễn cảnh ảm đạm nhất trong nhiều thập niên

Theo một cuộc khảo sát từ Phòng Thương mại Hoa Kỳ (AmCham) tại Thượng Hải, 60% số người được hỏi cho rằng căng thẳng Mỹ–Trung ngày càng gia tăng là một thách thức nghiêm trọng ở Trung Quốc. AmCham cho biết trong báo cáo thường niên rằng môi trường đầu tư của các doanh nghiệp Hoa Kỳ ở Trung Quốc đang là tệ nhất trong nhiều thập niên.

“Báo cáo cho thấy trong bối cảnh căng thẳng song phương Hoa Kỳ-Trung Quốc, những gián đoạn do COVID và áp lực kinh tế vĩ mô, các công ty thành viên báo cáo kết quả kinh doanh ngày càng tệ hại và triển vọng kém lạc quan hơn về Trung Quốc.”

“Năm 2023 lẽ ra phải là năm mà niềm tin và sự lạc quan của nhà đầu tư phục hồi trở lại sau nhiều năm gián đoạn và hạn chế do COVID,” báo cáo cho biết. “Tuy nhiên, sự phục hồi vẫn chưa thành hiện thực và tâm lý kinh doanh đã tiếp tục xấu đi.”

Báo cáo phát hiện: “Mặc dù những hạn chế thời COVID đã kết thúc, tỷ lệ các công ty tự mô tả mình là lạc quan hoặc hơi lạc quan vẫn chạm mức thấp kỷ lục 52%. Đó là mức độ tin cậy kinh doanh thấp nhất mà AmCham ghi nhận kể từ báo cáo đầu tiên vào năm 1999.

Môi trường kinh doanh xấu đi

Một số cuộc đột kích và bắt giữ hồi đầu năm nay đã khiến các nhà đầu tư ngoại quốc lo lắng. Theo dữ liệu từ Goldman Sachs được Reuters trích dẫn, dòng vốn ngoại hối chảy ra của Trung Quốc trong tháng Chín đã tăng mạnh lên 75 tỷ USD, mức tăng hàng tháng lớn nhất kể từ năm 2016.

Những thách thức mà các công ty Hoa Kỳ hoạt động tại Trung Quốc phải đối mặt còn vượt ra ngoài những lo ngại như trợ cấp của nhà nước cho các đối thủ cạnh tranh Trung Quốc và việc đánh cắp tài sản trí tuệ. Một loạt vấn đề mới, bao gồm “các khoản tiền phạt cao ngất ngưởng mà không có bất kỳ lời giải thích nào” và các cuộc điều tra nhằm vào các công ty Hoa Kỳ, đã được Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo nhấn mạnh trong chuyến thăm Trung Quốc vào cuối tháng Tám khi nói chuyện với các quan chức kinh tế cao cấp của Trung Quốc.

Điều khiến tình hình trở nên phức tạp hơn là luật chống gián điệp được diễn đạt mơ hồ, có hiệu lực hôm 01/07. Luật này đã mở rộng phạm vi “hoạt động gián điệp” để bao gồm “các văn bản, dữ liệu, tài liệu, hoặc đồ vật liên quan đến an ninh và lợi ích quốc gia” mà không xác định cụ thể những gì là thuộc phạm vi an ninh quốc gia. Bà Raimondo cho biết việc sửa đổi luật là “không rõ ràng và gây ra làn sóng chấn động trong cộng đồng Hoa Kỳ”.

“Tôi ngày càng nghe nhiều doanh nghiệp Mỹ nói rằng Trung Quốc không thể đầu tư vì đã trở nên quá rủi ro,” bà nói với các phóng viên trên chuyến tàu cao tốc đến Thượng Hải vào đêm 29/08.

Kể từ tháng Ba, chính quyền Trung Quốc đã đột kích công ty thẩm định Mintz và công ty tư vấn Capvision, thẩm vấn nhân viên của Bain & Co. và điều tra nhà sản xuất vi mạch bán dẫn Micron.

Bản tin có sự đóng góp của Reuters và Indrajit Basu