Tìm lại hình tượng vũ công đã mất qua tác phẩm của Antonio Canova

Lorriane Ferrier 

BERLIN – Trong sự tĩnh lặng trang trọng của bảo tàng Bode, tôi gần như có thể nghe thấy âm nhạc phát ra khi tác phẩm điêu khắc gần với kích thước người thật của điêu khắc gia Antonio Canova “Cô gái múa với Phèng la” xoay tròn trên một chân trước mặt tôi. Nàng nhảy nhẹ nhàng như bay, giơ hai tay cao quá đầu thể hiện phần biểu diễn cao trào trong khi gõ nhạc cụ phèng la (còn được gọi là cymbal, hay chũm chọe). Nàng mặc chiếc váy tao nhã kiểu cổ điển ôm sát dáng người, làm nổi bật những chuyển động duyên dáng khi múa.

Bức tượng người vũ công an nhiên này đã trải qua một thời gian thăng trầm, suýt bị hủy hoại bởi trận một hỏa hoạn, rồi bị thất lạc gần 130 năm và rồi tình cờ được tìm thấy vào năm 1979.

Ông Neville Rowley – giám đốc tuyển chọn các tác phẩm nghệ thuật Ý thời kỳ đầu là người phụ trách Bộ sưu tập Điêu khắc và Bảo tàng Nghệ thuật Byzantine (Bảo tàng Bode) – đã kể cho tôi nghe câu chuyện tuyệt vời của tác phẩm này và vì sao “Cô gái múa với Phèng la” của điêu khắc gia Canova lại trở thành một điểm sáng trong bộ sưu tập của họ.

Một nhà ngoại giao Nga sống ở Vienna, Hoàng tử Andrey Razumovsky, là người đầu tiên sở hữu tác phẩm điêu khắc. Ông Razumovsky là nhà đàm phán chính trong việc đồng ý các điều khoản về chiến thắng của quân đồng minh trước Napoleon hồi năm 1815. Ông cũng là một nhà bảo trợ nhiệt thành cho nghệ thuật, đã trợ giúp cho những nhân vật lừng danh như Canova và Beethoven. (Beethoven chơi bản giao hưởng số 5 lần đầu tiên tại cung điện của Razumovsky.)

Nhưng tác phẩm “Cô gái múa với Phèng la” của Canova đã làm ngài Razumovsky thất vọng. Các chuyên gia đương đại cho rằng những nghệ sĩ cổ đại thường điêu khắc nên những bức tượng trắng tinh khiết, và một vệt đen lớn chạy dọc đùi của nữ vũ công đã đi ngược lại phong cách Tân Cổ điển nhằm hồi sinh những truyền thống cổ xưa.

Thảm họa xảy ra vào ngày 03/12/1814, chỉ vài tháng sau khi ông Razumovsky mua tác phẩm điêu khắc này. Mặc dù trận hỏa hoạn đã thiêu hủy cung điện của ông, nhưng mọi người đã kịp thời đưa được vũ công của ông Canova đến nơi an toàn trước khi phần mái cung điện sụp đổ. Điều đáng nói là, tác phẩm điêu khắc chỉ bị gãy một vài ngón tay, nhưng trận lửa đó đã khiến vết đen ở đùi càng đậm hơn vì muội than.

Sau năm 1836, bức tượng này đã biến mất khỏi mọi tài liệu hồ sơ. Và rồi, một cách tình cờ vào cuối thập niên 1970, một sử gia nghệ thuật khi tham dự một bữa tiệc tại dinh thự của gia tộc Rothschild đã nhìn thấy nữ vũ công mất tích của Canova trên cầu thang. Ông Rowley nhận xét rằng vẻ đẹp vượt trội của bức tượng cùng với những ngón tay đã gãy là chìa khóa xác minh danh tính của tác phẩm. Ông Hugh Honor – một học giả chuyên nghiên cứu về nghệ sĩ Canova – đã phát hiện ra các chi tiết của bức tượng bị hư hại do lửa trong bức thư mà nhà phê bình nghệ thuật Giuseppe Tambroni gửi cho ông Canova.

Di sản trường tồn của Canova

Hai trăm năm kể từ ngày mất của nghệ thuật gia Canova đã trôi qua. Vào thế kỷ 18, ông Canova khởi nghiệp ở Venice nhưng lại thành danh ở Rome – trở thành điêu khắc gia tân cổ điển xuất sắc nhất trong thời đại của mình. Ông đã nhận được nhiều lời mời đến làm việc từ những nhà lãnh đạo Âu Châu, nhưng ông vẫn ở lại mảnh đất Rome, nơi truyền cho ông nhiều cảm hứng nhất.

Các tác phẩm điêu khắc phong cách tân cổ điển của ông Canova bắt nguồn từ nghệ thuật cổ đại. Trong cuốn “Lịch Sử Nghệ Thuật Thế Giới” của tác giả Hugh Honour và John Fleming, ông Canova “được ca ngợi là người tiếp nối truyền thống Hy Lạp cổ đại, là Phidias hiện đại [nhà điêu khắc Hy Lạp cổ đại].” Ông đặc biệt cảm thấy hứng thú với những bức họa trên bình cổ Hy Lạp, và những bức bích họa được khai quật ở Herculaneum – một thành phố cổ đại miền nam nước Ý được phát hiện năm 1709 (khoảng 40 năm trước khi khám phá ra thành phố Pompeii gần đó).

Ngoài việc được truyền cảm hứng từ nghệ thuật cổ đại, ông Canova còn là người yêu thích khiêu vũ và tình yêu này được thể hiện qua một vài tác phẩm của ông. Bạn của ông – điêu khắc gia Antonio d’Este – đã miêu tả hồi trẻ họ lang thang lên núi ra sao vào những ngày lễ hội để xem các cô gái nhảy múa. Ông viết lại rằng Canova yêu thích ngắm nhìn “sự thuần khiết của các vũ công như thế nào… Nhờ việc quan sát những chuyển động tự nhiên của các vũ công, ông thường rút ra được ý tưởng hữu ích cho sáng tác nghệ thuật của mình.” 

Những nghệ sĩ vĩ đại như điêu khắc gia Canova đã biến những điều không thể thành có thể. Ông đã đạt đến trình độ điêu luyện về tạc những bức tượng đá cẩm thạch tĩnh nhưng lại cho thấy sự chuyển động từ mọi góc nhìn. Ông đã làm được điều đó trong tác phẩm “Cô gái múa với Phèng la” và bằng cách nào đó, ông đã làm cho cơ thể bằng đá cẩm thạch cứng rắn của vũ công nhẹ như cọng lông vũ – điều đó khiến tôi cũng như những du khách tham quan Bảo tàng Bode có thể dễ dàng “nghe” thấy âm nhạc mà nàng đang nhảy múa.

Để tìm hiểu thêm về “Dancing Girl With Cymbals” của Antonio Canova tại Bảo tàng Bode ở Berlin, vui lòng truy cập SMB.museum

Lorraine Ferrier là nữ tác giả chuyên viết về mỹ thuật và thủ công cho The Epoch Times. Bài viết của cô chủ yếu xoay quanh các nghệ sĩ và thợ thủ công đến từ vùng Bắc Mỹ và châu Âu, những nghệ sĩ với phong cách sáng tác truyền thống.