Tình trạng dư thừa thép của Trung Quốc gây căng thẳng thương mại trên toàn cầu

Shawn Lin và Michael Zhuang

Vấn đề dư thừa thép của Trung Quốc đã tồn tại từ lâu. Thay vì giảm sản xuất, thì Trung Cộng lại cứ tiếp tục tăng thêm. Tuy nhiên, nhu cầu trong nước của Trung Quốc vẫn tiếp tục giảm, và việc nước này gia tăng xuất cảng thép giá rẻ đã gây phản ứng dữ dội trên toàn cầu.

Năm ngoái (2023), xuất cảng thép thô ròng của Trung Quốc là 856.81 triệu tấn, tăng 64.2% so với cùng thời kỳ năm trước, và xuất cảng thép lên tới 902.64 triệu tấn, tăng 36.2% so với cùng thời kỳ năm trước – mức cao nhất kể từ năm 2016.

The Wall Street Journal đưa tin cho biết, các nước như Brazil, Việt Nam, Ấn Độ, Vương quốc Anh, Philippines, và Thổ Nhĩ Kỳ đang tiến hành các cuộc điều tra chống bán phá giá đối với Trung Quốc.

Hôm 20/04, Chile, quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc, đã công bố mức thuế quan tạm thời từ 25% đến 34% đối với thép nhập cảng từ Trung Quốc. Sau đó, nhà sản xuất thép lớn nhất Chile Huachipato đã nối lại hoạt động. Nhà máy này từng thông báo tạm dừng sản xuất vô thời hạn hôm 20/03 vì không thể cạnh tranh với các sản phẩm thép Trung Quốc, vốn rẻ hơn khoảng 40%.

Tổng thống Joe Biden gần đây đã kêu gọi tăng thuế quan hiện hành đối với thép và nhôm Trung Quốc từ mức 7.5% lên 25%. Ông nói với các nhân viên ngành thép ở Pittsburgh rằng các nhà sản xuất thép Trung Quốc không cạnh tranh, mà là đang gian lận.

Mexico tuyên bố hồi cuối năm ngoái rằng họ sẽ áp thuế gần 80% đối với một số sản phẩm thép từ Trung Quốc.

Nhu cầu trong nước thu hẹp 

Trong khi phải đối diện với phản ứng dữ dội trên toàn cầu, thì nhu cầu thép nội địa ở Trung Quốc vẫn tiếp tục giảm. Sự sụp đổ của lĩnh vực địa ốc Trung Quốc đã khiến nhu cầu thép sụt giảm mạnh và do hạn chế tài chính của chính quyền địa phương, nhiều dự án cơ sở hạ tầng đã bị đình chỉ.

Theo nhà kinh tế trưởng Á Châu tại HSBC Frederic Neumann, ngành xây dựng địa ốc của Trung Quốc thường chiếm khoảng 25% nhu cầu thép toàn cầu trong một năm điển hình.

Một báo cáo do Viện Nghiên cứu và Quy hoạch Công nghiệp Luyện kim Trung Quốc công bố hồi cuối năm ngoái cho biết nhu cầu thép của Trung Quốc dự kiến ​​sẽ giảm 3.3% so với cùng thời kỳ năm trước vào năm 2023, và dự kiến ​​​​sẽ giảm thêm 1.7% trong năm nay.

Trong hai tháng đầu năm nay, ngành công nghiệp luyện và cán kim loại màu, đại diện cho ngành thép Trung Quốc, đã báo cáo lỗ tổng cộng 14.61 tỷ nhân dân tệ (2 tỷ USD) – mức lỗ cao nhất trong tất cả các ngành công nghiệp.

Nhà bình luận thời sự Trung Quốc Vương Hách (Wang He) nói với The Epoch Times hôm 23/04 rằng Trung Cộng có những tính toán chiến lược khi duy trì chính sách mở rộng năng lực sản xuất thép. Bắc Kinh đang tìm cách giành quyền thống lĩnh về sản xuất ở Âu Châu, Hoa Kỳ, và Nhật Bản. Tuy nhiên, hiện nay chính sách này có thể đã gây phản tác dụng do nhu cầu trong nước giảm và thuế quan tăng trên toàn thế giới.

Các chính sách phản thị trường

Trung Cộng đã sử dụng các chiến thuật hung hãn để mở rộng ngành thép của họ, tìm cách đạt được vị thế độc quyền trong ngành thép toàn cầu.

Tháng 09/2016, Ủy ban Quản lý và Giám sát Tài sản Nhà nước của Quốc vụ viện (SASAC) Trung Cộng đã thông báo rằng Tập đoàn Bảo Cương (Baosteel) và Tập đoàn Sắt thép Vũ Hán sẽ thực hiện tái tổ chức chung và được đổi tên thành Tập đoàn Thép Bảo Vũ Trung Quốc – thường được gọi là Baowu. Trong những năm tiếp theo, Bảo Vũ liên tiếp mua lại 14 nhà sản xuất thép trên khắp Trung Quốc, trở thành nhà sản xuất thép lớn nhất thế giới.

Do động chạm đến những lợi ích đặc biệt của nhiều quan chức chính quyền địa phương và doanh nghiệp tư nhân, nhiều giám đốc điều hành của các công ty thép đã bị bắt trong quá trình tổ chức lại các nhà sản xuất thép thành một đại tập đoàn, nhưng Trung Cộng đã không tiếc công sức để đạt được mục tiêu của mình.

Những hành động này cho thấy Trung Cộng đang tích cực mở rộng các nhà sản xuất thép lớn do nhà nước hậu thuẫn và loại bỏ sự cạnh tranh từ các đối thủ cạnh tranh tư nhân.

Tháng 06/2023, Hiệp hội Thép Thế giới đã công bố “Số liệu về Thép Thế giới”. Theo dữ liệu sản xuất thép thô năm 2022, trong số 50 nhà sản xuất thép lớn nhất thế giới, có 27 công ty thép của Trung Quốc. Trong số 10 nhà sản xuất thép hàng đầu thế giới, có 6 công ty thép của Trung Quốc.

Tham vọng toàn cầu

Bất chấp phản ứng dữ dội trên thế giới, Trung Cộng vẫn tiếp tục tăng năng lực sản xuất thép như một phần trong chiến lược toàn cầu của họ.

Ông Vương tin rằng Trung Cộng luôn có tham vọng toàn cầu. “Mối nguy hiểm lớn nhất hiện nay là nếu Trung Cộng muốn xâm lược Đài Loan, [sẽ] gây nguy cơ xảy ra xung đột vũ trang với Hoa Kỳ và Nhật Bản. Trong trường hợp đó, việc sản xuất vũ khí và đạn dược sẽ là ưu tiên hàng đầu.”

Ông giải thích rằng trong Đệ nhị Thế chiến, Hoa Kỳ là quốc gia công nghiệp lớn nhất thế giới và năng lực công nghiệp to lớn của nước này đã đặt một nền tảng vững chắc cho cuộc chiến. Trong cuộc chiến tranh Nga–Ukraine, có thể thấy cả hai bên đều khá kiệt sức. Các kho đạn của phương Tây gần như cạn kiệt còn Nga phải nhờ Bắc Hàn tiếp tế. Tình trạng này cho thấy chiến tranh hiện đại đòi hỏi rất nhiều năng lực công nghiệp và sản xuất. 

“Ngành công nghiệp sản xuất của Trung Quốc chiếm khoảng ⅓ tổng sản lượng của thế giới,” ông Vương cho biết. “Hoa Kỳ, Nhật Bản, và Âu Châu cộng lại không có nhiều như Trung Quốc. Nếu Trung Cộng muốn tiếp tục phát triển ngành sản xuất của họ thì phải dựa vào ngành thép. Vì vậy, tình trạng dư thừa thép của Trung Quốc không chỉ là một vấn đề về kinh tế mà còn là một vấn đề về chiến lược. Một khi chiến tranh nổ ra, Trung Cộng hy vọng rằng sự hỗ trợ công nghiệp cho chiến tranh sẽ vượt xa sự hỗ trợ của Hoa Kỳ, Nhật Bản, và  Âu Châu.”