Tình yêu và Nỗi buồn: Phải làm gì khi biết người thân sắp lìa đời

PENELOPE BURR

Gần đây, một người bạn thân của tôi có chồng vừa mới qua đời vài tháng trước; Chị chia sẻ rằng chị cảm thấy khó khăn khi đi nhà thờ vì đôi lúc trong buổi lễ, hai hàng nước mắt cứ tuôn rơi. Chị và chồng mình đã luôn cùng nhau đi nhà thờ, và giờ đây chị ngồi một mình, với nỗi buồn tràn ngập trong tâm. Điều này cũng dễ hiểu vì chồng chị đã ra đi mãi mãi.

Có một nỗi buồn khác ít được nhận biết trong nền văn hóa của chúng ta; đó là khi ta biết sức khỏe người khác đang suy kiệt, nhưng lại không thể biết còn sống được bao lâu. Trạng thái cảm xúc này có thể được gọi là “nỗi buồn ly biệt”. Trong nghiên cứu “Loss, Grief, and Bereavement” (Mất mát, đau buồn và người thân qua đời) của mình, cô Barbara Rubel định nghĩa đó là phản ứng đau buồn “liên quan đến mất mát sắp xảy ra; gồm có tang chế, đối diện, ứng phó, lập kế hoạch, và chuẩn bị tâm lý trước sự lìa đời.”

Vào một ngày chủ nhật gần đây, tôi đã có một trải nghiệm tương tự bạn tôi. Sau buổi lễ, nước mắt tôi lăn dài, nhưng lý do khác với chị bạn. Chồng tôi vẫn còn sống; vậy tại sao tôi lại khóc? Anh ấy bị bệnh viêm phổi mãn tính (vô phương cứu chữa) và thời gian sống đã vượt quá số năm dự kiến theo chẩn đoán tình trạng bệnh của anh. Hiện anh phải đeo máy thở oxy suốt 24 giờ và suốt 7 ngày trong tuần; anh giới hạn đi lại, chỉ tới cửa hàng hoặc nơi nào đó rất gần nhà. Có những ngày trôi qua như “những ngày xưa thân ái”, nhưng có đôi khi tôi và anh ấy có cảm giác như thần chết đang lởn vởn. Bởi vì anh ấy đối mặt với những giới hạn mới trong sinh hoạt hàng ngày, cảm giác khi đối diện với những gì trải ra trước mặt thấm thía hơn tôi nhiều.

“Nỗi buồn ly biệt” xảy ra không chỉ dành cho ai đó sắp mất trong vài ngày tới, mà còn dành cho một người được chẩn đoán bệnh ở giai đoạn cuối mà hầu như không có cách điều trị, hoặc thậm chí là một căn bệnh mãn tính mới lạ. Chúng ta hãy nhớ rằng định nghĩa của cô Rubel không chỉ gồm có tang chế và ứng phó, mà còn có đối diện và lập kế hoạch.

Đối diện với nỗi buồn đau

Vậy làm sao chúng ta có thể đối diện khi biết một ai đó sắp qua đời? Có một cách thực tế như sau. Với một số người, có lẽ họ muốn tham gia vào nhóm hỗ trợ, trò chuyện với mục sư của họ, hoặc tâm sự với những thành viên khác trong gia đình và bạn bè. Ví dụ như chồng tôi đặt mục tiêu mỗi ngày ra ngoài một lần, cho dù đó chỉ là chúng tôi cùng đi mua sắm ở cửa hàng và anh ấy ngồi trong xe. Cách đây một vài tuần, chúng tôi đã khám phá một vài địa điểm ở địa phương và thậm chí còn đi trên xe monorail (xe buýt tự động công cộng) của thành phố Jacksonville; nhưng có một số ngày chúng tôi cảm thấy quá khó khăn để thực hiện điều đó. Nếu ai đó có thể ra khỏi nhà, dù chỉ là ngồi trên lối lái xe vào nhà ngắm nhìn những bạn hàng xóm, những chú chó, và trẻ con hoặc ngồi nghỉ ngơi ở hiên sau nhà, thì đây cũng chính là một liệu pháp.

Còn về kế hoạch, điều này giúp người chăm sóc và người bệnh kiểm soát được tình huống. Một số người thích nghĩ xa hơn và chuẩn bị cho tang lễ; một số thì sắp xếp phân chia tài sản đồng đều để tránh chuyện không vui. Ví như trường hợp gia đình tôi. Tôi sinh ra trong một gia đình đông anh em, nên mẹ tôi đã gửi một danh sách đồ đạc cho sáu người con trưởng thành và cho mỗi người chọn ba món mình thích. “Những tài sản thừa kế này” gồm có đồ trang sức, đồ nội thất, đồ sành sứ, và những bức tranh. Mẹ tôi đã soạn ra danh sách và thậm chí còn viết tên từng người vào mặt sau của những vật dụng ấy. Rồi bà gửi hết cho chúng tôi. Mục đích của bà là không ai sẽ tranh giành gia sản sau khi bà mất. Mà thật sự thì không ai tranh giành cả.

Dành thời gian bên nhau

Hơn tất cả, dành thời gian bên nhau là cách tốt nhất để chúng ta đối diện với nỗi buồn ly biệt. Một buổi họp mặt gia đình hay bữa tiệc sinh nhật (gặp mặt trực tiếp hay gọi qua video), ý thức trong tâm rằng chúng ta đang có mặt cùng nhau giây phút này có thể tạo ra một cảm giác thật bình yên.

Tôi và chồng tôi đã tâm sự rất nhiều về việc qua đời. Việc kết hôn với một y tá ở viện an dưỡng đã về hưu có lẽ rất khó khăn đối với anh. Chúng tôi đã khóc cùng nhau, nhưng chúng tôi cười với nhau nhiều hơn. Hầu hết thời gian, chúng tôi đã không đề cập đến sự ra đi chút nào cả, nhất là trong giai đoạn COVID, anh đã nói và tôi cũng nói, “Chúng ta muốn sống.”

Sẽ có nhiều thay đổi

Phần cuối cùng trong định nghĩa của cô Rubel, là có sự chuẩn bị trước về mặt tâm lý, có lẽ liên quan đến rất nhiều thay đổi trong sự sắp đặt của một người hay của gia đình. Ví như người phối ngẫu đã luôn là người ra ngoài đổ rác hoặc thay pin trong máy dò khói nay không còn làm được nữa. Hay như người bà đã từng đi mua sắm quà sinh nhật cho hết thảy các cháu và cho dịp lễ mà nay đã không còn thực hiện được. Những thay đổi này đòi hỏi một sự chuyển biến trong tư tưởng. Có lẽ chúng ta có thể giúp bà chọn mua quà qua mạng trực tuyến hoặc tìm cách làm món quà cho cả gia đình thay vì cho từng người; điều này sẽ giúp xoa dịu tâm lý do sự thay đổi.

Cách đây đã lâu, khoảnh khắc ấy đến khi tôi nhận ra cha mình đã không thể cứu tôi nếu tôi bị chìm dưới biển cả. Suốt cả đời tôi, cha đã là một người mạnh mẽ và tôi cảm thấy an toàn khi được cha bảo vệ. Rồi cũng đến lúc tôi biết rằng nếu chúng tôi đang ở trên đại dương, tôi sẽ phải là người cứu lấy ông. Chứng kiến cảnh người thân của mình khác hơn thời quá khứ mang đến một nỗi buồn, nhưng nhận thức được vòng quay của cuộc đời giúp chúng ta chấp nhận hiện thực. Từ đó chúng ta trở nên bao dung hơn và có thêm lòng trắc ẩn thay vì sốt ruột và cáu gắt.

Những thay đổi khác có thể xảy đến, chẳng hạn như tình hình tài chính của ai đó suy giảm sau sự qua đời của người thân yêu, hoặc một số hoàn cảnh xã hội sẽ bị đổi khác, như là những sự kiện mừng lễ sẽ không còn diễn ra ở nhà hoặc trong thành phố ấy nữa. Những suy nghĩ này cũng tạo ra nhiều lo âu hơn về những gì sắp xảy ra, cho nên mục tiêu lúc này là chúng ta cứ chú tâm vào từng ngày một, sống trong hiện tại.

Khi tôi hỏi chồng tôi liệu anh còn điều gì khác trong danh sách ước nguyện chăng, anh đáp, “Cứ yêu anh thôi.” Quả là một ước nguyện hàm ý tự do tự tại vì cả hai chúng tôi đều cố gắng sống mỗi ngày để cùng nhau khám phá vẻ đẹp và niềm vui.