• NGÔN NGỮ KHÁC
    • UNITED STATES
    • CANADA
    • AUSTRALIA
    • UK, EUROPE
    • Chinese
    • Czech
    • Dutch
    • English
    • French
    • German
    • Hebrew
    • Indonesian
    • Italian
    • Japanese
    • Korean
    • Persian
    • Polish
    • Portuguese
    • Romanian
    • Russian
    • Slovak
    • Spanish
    • Swedish
    • Turkish
    • Ukrainian
  • GIỚI THIỆU
Epoch Times Tiếng Việt
Thứ sáu, 20/06/2025
EPOCH TIMES Tiếng Việt
EPOCH TIMES Tiếng Việt
EPOCH TIMES Tiếng Việt
  • Home
  • Premium
  • Hoa Kỳ
  • Trung Quốc
  • Việt Nam
  • Đông Dương
  • Tây Dương
  • Bình luận
  • Sức Khỏe
  • ETV Video
  • Tài Chính – Kinh Tế
  • Văn Hóa & Nghệ Thuật
  • Đời Sống
  • Khoa học
  • Công nghệ
  • More
ETV Rao vặt Premium Podcast Facebook Youtube
  • BÌNH LUẬN
  • HOA KỲ
  • MỸ - TRUNG
  • TRUNG QUỐC
  • ĐÔNG DƯƠNG
    • Á Châu
    • Úc Châu
    • Việt Nam
  • TÂY DƯƠNG
  • TÀI CHÍNH
  • VĂN HÓA & NGHỆ THUẬT
  • ĐỜI SỐNG
  • SỨC KHOẺ
  • KHOA HỌC
  • VIDEO
  • TIN MỚI NHẤT
  • TIN TIÊU ĐIỂM
  • TIN CHỌN LỌC
  • BẢN TIN ĐẶC BIỆT
  • ETV VĂN HÓA & NGHỆ THUẬT
  • ETV SỨC KHỎE
  • NGHỆ THUẬT SHEN YUN
  • SHEN YUN ZUO PIN new
  • Google connect icon
ĐẶT MUA BÁO IN
Mới nhất Tiêu điểm  Bình luận Share Email

Tra nghĩa chữ nho (số 1)

BTV Epoch Times Tiếng Việt
BTV Epoch Times Tiếng Việt
Thứ năm, 13/5/2021
bigger smaller Báo lỗi

Ông Lê Văn-Hòe mới xuất-bản một quyển sách đề là Tầm nguyên từ-điển (Dictionnaire étymologique et historique des mots et expressions sino annamites). Trong bài tựa ông nói rằng: “ Nếu quả như nhời nhà cổ-học Maspero, tiếng Nam mượn quá nửa phần ở chữ Hán, thì kê-cứu căn-nguyên những tiếng Việt-Hán và các điển-cố thường dùng trong văn-chương quốc-văn, được nhiều chừng nào càng hay chừng nấy” (trang 8, Mấy lời nói đầu). 

Việc ông nói đây rất là đích-đáng, nên làm; duy có lời nhà cổ-học thì không đúng. Lấy bộ Việt Nam tự-điển của Hội Khai-trí tiến-đức ra đếm từng chữ (những chữ cái, in lớn) thấy tất cả có 13 276 chữ: trong số ấy chỉ có 3 443 chữ Hán mà thôi. Vậy bảo rằng quá nửa phần tiếng ta ở chữ Hán mà ra thì thật là sal quá.

Ở cuối bài tựa, ông Lê Văn-Hòe nói rằng ông “còn chờ những điều chỉ-giáo của các bậc cao minh để bồ-túc cho cuốn từ-điển” của ông. Tôi không dám tự-nhận là một “bực cao-minh”, song mỗi khi đọc sách của ông lại thấy một vài chỗ ngờ, tôi có lấy tự-vị chữ nho ra tra lại, nay chép và dịch ra đây, một là để giúp những bạn thanh-niên muốn học chữ nhỏ hay sắp phải học chữ nho ở trường trung-học theo một cái chương-trình đầy-đủ hơn trước (chỉ tiếc nhà in không có chữ Hán để in vào đây cho rõ), hai là để làm một việc mà ông Lê văn-Hòe gọi là một “phận, sự chung của những người cầm bút biết lo tới tương-lai quốc-học và quốc-văn Việt-nam”.

I – Chữ A. 

Ở trang 11, dưới chữ anh hài, Ông Lê Văn Hòe nói “thời đứa trẻ nhỏ lên một vài tuổi gọi là thời hài đề, nghĩa là lúc còn mến khóc đòi ăn” Theo quyển Từ-nguyên, hài đề là trẻ con biết cười, ai cũng muốn ẵm (hài đề vị ấu-nhi tri hài-tiếu khả đề bão giả dã). Chữ ‘đề’ ấy viết thủ bên chữ thị, nghĩa là nắm lấy, đưa lên, cũng còn chữ đề-huề (mang dắt): “Đề-huề lưng túi gió giăng” (Kiều), Không phải chữ đề viết khẩu bên chữ đế; chẽ đề ấy : mở nghĩa là kêu, khóc. Những trẻ khóc thì dùng chữ nhi đề, không ai dùng chữ hài đề. Quyển Từ-nguyên dẫn nghĩa chữ nhi đề như thế này: “Viện-thuần đương bút ký chép rằng: ‘Có tục sợ trẻ con khóc, thường viết vài mảnh giấy dán ở-ngã tư (thông-cù), người đi qua mỗi người đọc một lượt, thì đứa trẻ nín’. (Ở nước Nam ta cũng có cái tục ấy, thường viết một bài tứ tuyệt bằng chữ đỏ vào giấy vàng). Nay nhân đọc bài phú Dũ xiển cân-dụ có câu ‘Nhi đồ ư khách đường’, trẻ con khóc ở nhà khách: cứ thế thì biết hai chữ nhi đề đã có từ đời nhà Tấn. Nhi đề còn nghĩa là tiếng giống tiếng trẻ con khóc. Sách Sử-ký chép Ống Tử-Sản làm quan 26 năm; khi mất, đinh-tráng kêu khóc, người già tiếng khóc như trẻ con (lão-nhân nhi-đề)”.

Cũng ở trang 11, dưới chữ anh hùng, ông Lê văn-Hòe cắt nghĩa “anh” là phần đẹp-đẽ nhất trong cây cỏ: tôi tưởng nên cho là phần tốt đẹp, vì quyển Từ-nguyên giảng là “tinh-tụy trong một vật gì” , và cho nghĩa đẹp-đẽ (mĩ) xuống hàng thứ năm. Ông cắt nghĩa nhữ “hùng” là giống đẹp và khỏe nhất trong loài thú: nên xóa chữ đẹp, vì hùng chỉ có nghĩa là khỏe, không có nghĩa là đẹp, mấy lại, trong chờ anh hùng, chữ anh đã là đẹp rồi. Lắm khi chữ anh cũng không có nghĩa là đẹp nữa: quyển Từ-nguyên chua rằng: “trí hơn vạn người gọi là anh” (trí quá vạn nhân giả vị chi anh). Xem như thế thì cắt nghĩa anh-hào anh-kiệt là “đẹp và sức khỏe hơn người” và anh tuấn là “đẹp và giỏi” thì hơi nhầm; quyển Khang-hi tự-điển, chỗ chữ kiệt, cắt nghĩa như thế này: “Trí quá vạn nhận giả vị chi anh, thiên nhân giả vị chi tuấn, bách nhân giả vị chi hào, thập nhân giả vị chi kiệt.”

Ở trang 12 chỗ chữ ảnh-hưởng in nhầm chữ hưởng: phải chữa trên chữ hương, dưới chữ âm, chứ không phải chữ hướng. Nếu viết chữ hướng ở dưới, thì hưởng nghĩa là đối nhau, hoặc là hưởng-thụ (diện dã đối dã hưởng giả hưởng thụ dã; xem tự-vị Khang-hi).

Cũng ở trang 12, ông Lê Văn-Hòe cắt nghĩa chữ “ao là chỗ lõm xuống”; tôi tưởng nên theo tự-vị Khang hi giảng ra như thế này: đọc là ấp hay đọc là ao cũng được, một nghĩa là thấp kém, một nghĩa nữa là chỗ sâu hoắm; quyển Đan-diên lục của Dương-Thận chép rằng:  “Thổ oa viết ao (hoặc ấp), thổ cao viết đột, cổ tượng-hình tự”, nghĩa là đất sâu hoắm gọi là ao, đất cao vọt gọi là đột, theo chữ tượng hình đời xưa. Quyển Từ-nguyên chi chép có một nghĩa là thấp kém; “phàm vật chi đê-hạ giả giai viết ao hoặc ấp” phần việc gì thất kèm đều gọi là ao hoặc ấp. Cứ như thế thì tôi e rằng ông Lê văn-Hòe nói câu sau này khi vội quá: “Do nghĩa đó (là lõm), ta gọi chỗ đất trũng xuống có nước là ao: ao chính là một chữ Hán hoá thành tiếng Nam”. Đến ngay những tiếng vừa đồng âm vừa đồng-nghĩa còn chưa lấy gì làm chắc, huống-chi chữ nho lại có chữ chiều là ao nước.Thiết-tưởng và khoa ngôn-ngữ học cần phải khảo-cứu cho kỹ lưỡng xét xem thời Bắc-thuộc người Tầu đọc chữ ao ra thế nào? đã có sách của ông B Karlgren nói về sự nghiên-cứu ấy: Etudes sur la phonologie chinoise, v.v…), rồi tra xem các dân-tộc ở gần nước ta gọi ao là gì (trong quyển Les origines de la langue annamite, Việt-thoại khởi-nguyễn khảo, tập thứ nhất, in lần thứ tư, trang 70, ông E. Souvignet có so-sánh chữ Mã-lai danao (là hồ, đầm, ao) với tiếng đầm, ao của ta, và có nói rằng tiếng đầm của ta do chữ đàm của Tàu mà ra, và tiếng ao của ta do chữ áo của Tàu mà ra; chữ áo này cũng đọc là ức). Nói tóm lại, muốn nghiên-cứu về sự biến-hóa của tiếng ta, phải thận trọng lắm mới được, kẻo lại nhầm-lẫn như tướng H frey tác-giả quyển L’annamite more des langues là quyển nói về “Tiếng An-nam là mẹ đẻ ra các tiếng khác”; thí – dụ chữ Pháp petit (là nhỏ) cho ngày là ở tiếng bé-ti mà ra, chữ pain (là bánh mì) cho ngay ở tiếng bánh mà ra, v.v.

Ad

Ở trang 13, ông Lê văn-Hòe cắt nghĩa chữ ấp như sau này: “Theo chế-độ cai-trị nhà Chu bến Tàu thời xưa, 8 nhà là một tỉnh, 4 tỉnh tức 32 nhà là một ấp, 4 ấp là một khấu 128 nhà, 4 khấu là một điện”. Cắt nghĩa như thế thì hơi thiếu, vì tự vị Khang-hi dẫn sách như sau này: ấp gọi chỗ người tụ-hội. Sách Sử-ký chép vua Thuấn đến ở một năm thành tụ, hai năm thành ấp. Sách Chu-lễ chép bốn tỉnh (tức bốn dặm vuông, viết như chữ tỉnh là diếng) gọi là ấp, bốn ấp là một khưu (muôn kiêng tên đức không thì đọc là khâu, không mấy người đọc là khấu).

Cũng ở trang 13, chỗ chữ âu-ca, phải chữa chữ âu, ngôn bên chữ khu; ông Lê văn-Hòe in nhầm chữ khu bền chữ khiếm: chữ Âu ấy là tôn châu Âu hay tên họ Âu Dương-Tu, không ai viết vào chữ âu-ca.

Ứng hòe – NGUYỄN VĂN TỐ

(Theo TRI TÂN TẠP CHÍ 1941) 

share iconCHIA SẺ
Chia sẻ bài viết này tới bạn bè của bạn
Tin chọn lọc
Bút pháp nghệ thuật và Tu dưỡng tinh thần: Đông-Tây tương phùng

Bút pháp nghệ thuật và Tu dưỡng tinh thần: Đông-Tây tương phùng

  • 04/8/2024
6 bài tập đơn giản chữa chứng gù lưng

6 bài tập đơn giản chữa chứng gù lưng

  • 04/8/2024
Chữa táo bón và bệnh trĩ: 1 huyệt vị + 1 bài tập + 2 loại trái cây

Chữa táo bón và bệnh trĩ: 1 huyệt vị + 1 bài tập + 2 loại trái cây

  • 03/8/2024
Bác sĩ Nhật Bản giảm 10kg trong 2 tháng nhờ bỏ bánh mì ra khỏi bữa sáng

Bác sĩ Nhật Bản giảm 10kg trong 2 tháng nhờ bỏ bánh mì ra khỏi bữa sáng

  • 03/8/2024
Ăn trứng như thế nào để tốt cho sức khỏe?

Ăn trứng như thế nào để tốt cho sức khỏe?

  • 02/8/2024
Nghiên cứu mới bác bỏ quan niệm uống rượu giúp kéo dài tuổi thọ

Nghiên cứu mới bác bỏ quan niệm uống rượu giúp kéo dài tuổi thọ

  • 02/8/2024
Bức tranh ‘Carnation, Lily, Lily, Rose’: Hành trình họa sỹ John Singer Sargent tìm lại chính mình

Bức tranh ‘Carnation, Lily, Lily, Rose’: Hành trình họa sỹ John Singer...

  • 01/8/2024
Không phải các loại mỡ trong cơ thể đều như nhau

Không phải các loại mỡ trong cơ thể đều như nhau

  • 01/8/2024
Ngủ trưa nhiều làm gia tăng nguy cơ bệnh tim mạch và Alzheimer

Ngủ trưa nhiều làm gia tăng nguy cơ bệnh tim mạch và Alzheimer

  • 01/8/2024
Hỏa Diệm Sơn

Hỏa Diệm Sơn

  • 01/8/2024
6 bài tập thể dục có tác dụng chống trầm cảm

6 bài tập thể dục có tác dụng chống trầm cảm

  • 31/7/2024
7 vấn đề an toàn cần lưu ý khi nhuộm tóc

7 vấn đề an toàn cần lưu ý khi nhuộm tóc

  • 31/7/2024
Cách ăn uống của người cha ảnh hưởng sức khỏe của con cháu như thế nào?

Cách ăn uống của người cha ảnh hưởng sức khỏe của con cháu như thế nào?

  • 30/7/2024
Từ nền Cộng hòa đến Chế độ độc tài: Sự trỗi dậy của Sulla

Từ nền Cộng hòa đến Chế độ độc tài: Sự trỗi dậy của Sulla

  • 30/7/2024
Thiếu vitamin D liên quan đến bệnh sâu răng ở người cao tuổi

Thiếu vitamin D liên quan đến bệnh sâu răng ở người cao tuổi

  • 30/7/2024
5 bài tập đơn giản giúp bạn quản lý bệnh tiểu đường

5 bài tập đơn giản giúp bạn quản lý bệnh tiểu đường

  • 29/7/2024
Vẽ tranh: Nghệ thuật của sự lắng nghe và khám phá

Vẽ tranh: Nghệ thuật của sự lắng nghe và khám phá

  • 29/7/2024
Nghiên cứu: Bên trong sao neutron tồn tại vật chất lạ siêu đặc

Nghiên cứu: Bên trong sao neutron tồn tại vật chất lạ siêu đặc

  • 29/7/2024
Bạn dễ ngất xỉu khi đi xét nghiệm máu?

Bạn dễ ngất xỉu khi đi xét nghiệm máu?

  • 29/7/2024
Ăn chay và ăn trái cây mà vẫn bị gan nhiễm mỡ? Một loại trà có thể hữu ích

Ăn chay và ăn trái cây mà vẫn bị gan nhiễm mỡ? Một loại trà có thể hữu ích

  • 28/7/2024
Xem thêm
CHIA SẺ
Gửi mail Copy
Shen Yun Zuo Pin
Tin Mới Nhất

    Tin nổi bật

    • Cập nhật giá vàng mới nhất hôm nay

      Cập nhật giá vàng mới nhất hôm nay
    • Bệnh bạch hầu: Nguyên nhân và cách nhận biết

      Bệnh bạch hầu: Nguyên nhân và cách nhận biết
    • VF 5 bắt đầu được bán tại Indonesia, giá quy đổi thấp hơn tại Việt Nam

      VF 5 bắt đầu được bán tại Indonesia, giá quy đổi thấp hơn tại Việt Nam
    • Thành tâm hướng Phật, được bảo hộ biến nguy thành an

      Thành tâm hướng Phật, được bảo hộ biến nguy thành an
    • Tại sao người xưa treo ngải cứu và xương bồ trước cửa nhà vào ngày Tết Đoan ngọ?

      Tại sao người xưa treo ngải cứu và xương bồ trước cửa nhà vào ngày Tết Đoan ngọ?
    AdAds by ETV
    AdAds by ETV
    KẾT NỐI VỚI CHÚNG TÔI
    • Google connect icon
    Epoch Times Tiếng Việt
    Premium Podcast Facebook Youtube
    • TIN MỚI NHẤT
    • TIN TIÊU ĐIỂM
    • TIN CHỌN LỌC
    • ETV VĂN HÓA & NGHỆ THUẬT
    • ETV SỨC KHỎE
    • NGHỆ THUẬT SHEN YUN
    • SHEN YUN ZUO PIN
    36 QUỐC GIA, 22 NGÔN NGỮ
    • English
    • Chinese
    • Spanish
    • Hebrew
    • Japanese
    • Korean
    • Indonesian
    • French
    • German
    • Italian
    • Portuguese
    • Swedish
    • Dutch
    • Russian
    • Ukrainian
    • Romanian
    • Czech
    • Slovak
    • Polish
    • Turkish
    • Persian
    • Vietnamese
    TẢI APP CỦA CHÚNG TÔI
    app-store app-store
    • BÌNH LUẬN
    • HOA KỲ
    • MỸ - TRUNG
    • TRUNG QUỐC
    • ĐÔNG DƯƠNG
      • Á Châu
      • Úc Châu
      • Việt Nam
    • TÂY DƯƠNG
    • TÀI CHÍNH - KINH TẾ
    • VĂN HÓA & NGHỆ THUẬT
    • ĐỜI SỐNG
    • SỨC KHỎE
    • KHOA HỌC
    • Liên lạc
    • Giới thiệu
    • Rss Feeds
    • Điều khoản dịch vụ
    • Chính sách bảo mật
    • Chính sách bản quyền
    KẾT NỐI VỚI CHÚNG TÔI
    • Google connect icon
    Copyright © 2020 - 2025 Epoch Times Tiếng Việt
    share iconCHIA SẺ
    Chia sẻ bài viết này tới bạn bè của bạn
    Form Newsletter Subscription

    Đăng ký nhận tin