Trọng lượng cơ thể khỏe mạnh không phải chỉ ở chiếc bàn cân

Thảo luận về cân nặng và tìm ra trọng lượng cơ thể khỏe mạnh là một chủ đề phổ biến trong nhiều thế kỷ. Nhiều trăm năm trước, dư cân được coi là dấu hiệu của sức khỏe tốt, giàu có và thành đạt, mặc dù điều này đã thay đổi theo thời gian. Tuy nhiên, việc xác định trọng lượng cơ thể hoàn hảo của một người thật ra lại khó đến đáng ngạc nhiên

Nhiều năm trôi qua, con người đã phát triển những phương pháp phức tạp để tìm hiểu và đo lường trọng lượng cơ thể khỏe mạnh.

Chỉ số khối cơ thể – BMI

Khi nghĩ đến trọng lượng cơ thể, nhiều người có thể ngay lập tức nghĩ về chỉ số khối cơ thể BMI, do Adolphe Quetelet (1796–1874), nhà thiên văn học và toán học người Bỉ, phát minh ra.

Quetelet áp dụng phép tính xác suất cho cơ thể con người, tìm kiếm một “tiêu chuẩn”. Năm 1835, ông xuất bản cuốn “Luận Thuyết Về Con Người và Sự Phát Triển Năng Lực,” trong đó ông kết luận rằng trọng lượng khỏe mạnh có thể được tính toán bằng toán học. Khi đó được gọi là Chỉ số Quetelet, được biết đến bây giờ là BMI. Đây cũng là bảng thống kê đầu tiên cho biết mức “cân nặng trung bình” ở các độ tuổi 20 đến 60, và đến nay vẫn còn đang được sử dụng.

Chỉ số khối cơ thể (BMI) là trọng lượng của một người tính bằng kg chia cho bình phương chiều cao tính bằng mét (cân nậng (kg)(chiều cao (m) )2). Chỉ số BMI tăng cao là dấu hiệu cho thấy cơ thể mập lên, và chỉ số BMI thấp hơn là dấu hiệu cho thấy cơ thể giảm béo. Để tính chỉ số BMI của mình, bạn có thể sử dụng máy tính BMI trực tuyến hoặc biểu đồ chiều cao và cân nặng.

Thông thường thì các chuyên gia chăm sóc sức khỏe sử dụng hướng dẫn sau: Nếu chỉ số BMI của bạn rơi vào khoảng từ 18.5 đến 24.9, thì cân nặng của bạn được xếp vào hạng bình thường hoặc khoẻ mạnh. Nếu chỉ số BMI của bạn ở vào khoảng 25.0 đến 29.9, thì bạn đang bị thừa cân. Nếu chỉ số BMI của bạn là 30.0 hay cao hơn, thì cân nặng của bạn xếp vào hạng bị béo phì.

Nhưng vẫn có những thiếu sót trong công thức tính BMI

Công thức tính BMI không xem xét tuổi tác hoặc giới tính, không cung cấp thông tin về vị trí hay lượng mỡ trong cơ thể, vốn là những yếu tố quan trọng để dự đoán một số tình trạng sức khỏe. Một người có thể được cho là “thừa cân” dựa theo chỉ số BMI, nhưng lại có một lượng chất béo vừa phải. Đối với những người cực kỳ cơ bắp, chẳng hạn như vận động viên và người tập thể hình, chỉ số đo chiều cao và cân nặng có thể không đủ để cho biết tình trạng sức khỏe, vì cơ bắp của họ sẽ nặng hơn mỡ.

Một người khỏe mạnh, cơ bắp phát triển có thể có chỉ số BMI ở mức rất cao. Trong khi đó, một người ốm yếu, ít vận động với chỉ số BMI thấp có thể có mức độ cơ bắp ít đến mức nguy hiểm.

Chỉ số BMI tự nó không đủ để cho biết liệu cân nặng của một người là khoẻ mạnh hay không, nhưng kết hợp sử dụng với các chỉ số khác thì có thể cho thấy một bức tranh đầy đủ hơn. Một trong số đó là số đo vòng eo.

Số đo vòng eo

Số đo chu vi vòng eo có thể cho biết trọng lượng của chúng ta tập trung vào cơ bắp hay vào mỡ. Vị trí mà chất béo của chúng ta tập trung cũng rất quan trọng. Thông thường, mỡ bụng được coi là có hại cho sức khoẻ hơn là mỡ hông. Những người bị béo bụng có nguy cơ bị kháng insulin, tiểu đường, bệnh tim, và đột quỵ cao hơn.

Để đo chu vi vòng eo một cách chính xác, bạn cần đứng dậy và đặt thước dây quanh phần bụng giữa của mình, ngay phía trên xương hông. Hãy đảm bảo thước dây nằm thẳng, không bị xoắn và giữ cho thước vừa khít với phần thắt lưng nhưng không ép da. Đo vòng eo của bạn ngay sau khi bạn thở ra. Một người đàn ông có số đo vòng bụng lớn hơn 40 inch (101.6 cm) hoặc một phụ nữ không mang thai có số đo vòng eo lớn hơn 35 inch (88.9 cm) được coi là “thừa cân”.

Độ dày của nếp gấp da

Còn một phương pháp khác vừa quen thuộc lại lâu đời là cách đo độ dày nếp gấp da. Những người có cân nặng dao động nhanh có thể tự làm việc này bằng cách nhéo một vùng tích tụ mỡ và xét xem vùng đó lớn hơn hay nhỏ hơn.

Tuy nhiên, vẫn có nhiều cách khoa học hơn để làm việc này: Bằng cách sử dụng một thước cặp đặc biệt cho việc đo độ dày để “nhéo một inch” da và mỡ bên dưới nó. Cách thức này được thực hiện ở các khu vực cụ thể của cơ thể: thân, đùi, trước và sau của cánh tay trên và dưới xương bả vai. Các phương trình được sử dụng để dự đoán tỷ lệ phần trăm chất béo cơ thể dựa trên các phép đo này. Đây là một phương pháp thuận tiện, rẻ tiền được sử dụng trong trường học và quân đội, nhưng không cực kỳ chính xác.

Trở kháng điện sinh học (BIA)

Thiết bị BIA gửi một dòng điện nhỏ và an toàn qua cơ thể, tương tự như EKG, để đo điện trở. Dòng điện truyền qua mỡ trong cơ thể nhiều hơn so với truyền qua khối lượng nạc và nước. Các phương trình được sử dụng để ước tính tỷ lệ phần trăm chất béo trong cơ thể và khối lượng không có chất béo. Tỷ lệ giữa nước và chất béo trong cơ thể có thể thay đổi trong khi bị bệnh, đang mất nước, hoặc giảm cân – những điều có thể làm giảm độ chính xác của phương pháp này.

Cân dưới nước (Densitometry)

Phương pháp này bao gồm việc mặc một bộ đồ bơi vào và ngập cả người hoàn toàn trong nước. Mỗi người được cân trước và sau khi chìm trong bể. Sau đó, các công thức sẽ được sử dụng để ước tính thể tích, mật độ và tỷ lệ phần trăm mỡ trong cơ thể. Chất béo nổi hơn (ít đặc hơn) so với nước, vì vậy người có lượng mỡ cơ thể cao sẽ có mật độ cơ thể thấp hơn so với người có lượng mỡ cơ thể thấp. Phương pháp này tốn nhiều thời gian và thường không phải là một lựa chọn tốt cho trẻ em hoặc người lớn tuổi.

Chụp cắt lớp vi tính hình học: BodPod hoặc Air-Displacement

Phương pháp này sử dụng nguyên tắc tương tự như cân dưới nước nhưng có thể thực hiện trên không thay vì dưới nước. Mỗi người ngồi trong một buồng nhỏ, chẳng hạn như trong một chiếc “Bod Pod”. Chiếc máy ước tính thể tích cơ thể dựa trên sự chênh lệch áp suất không khí giữa khoảng trống và khoang có người. Phương pháp đắt tiền này tương đối nhanh chóng, thoải mái, và là lựa chọn tốt cho trẻ em và người lớn tuổi, cũng như những người mà không muốn bị ngập trong nước.

Phép đo hấp thụ X-quang năng lượng kép (DEXA)

Các chùm tia X-quang đi qua các mô cơ thể khác nhau với tốc độ khác nhau. DEXA sử dụng hai chùm tia X-quang mức độ thấp để phát triển các ước tính về khối lượng không có chất béo, khối lượng chất béo, và mật độ khoáng của xương. DEXA đang trở nên phổ biến hơn để ước tính trọng lượng khỏe mạnh của cơ thể, với một lợi ích bổ sung là ước tính mật độ xương. Tất nhiên, tia X-quang không phải là cách đánh giá cơ thể không có rủi ro do nguy cơ bức xạ.

Quan trọng nhất là bạn cảm thấy hài lòng về vóc dáng của bạn

Các giá trị và chuẩn mực văn hóa ảnh hưởng đến cách chúng ta nghĩ về trọng lượng cơ thể khỏe mạnh. Trong những năm qua, nhiều nền văn hóa đã coi trọng “độ béo” hay “đường cong” hơn là độ gầy. Những gì được xã hội cho là lý tưởng thay đổi theo thời gian. Ở Hoa Kỳ và Âu Châu, thân hình gầy tiếp tục được xem là thời thượng.

Nhưng thế nào là một trọng lượng cơ thể khỏe mạnh? Mức cân nặng hợp lý là mức cân nặng có thể làm giảm nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe. Với vô số các thể trạng khác nhau, không thể chỉ dùng một phương pháp duy nhất để quyết định rằng một cân nặng nhất định là hợp lý.

Sở hữu một thân hình gầy gò đôi khi không có nghĩa là có sức khỏe tốt, cũng như “thừa vài cân” lại không hẳn là dấu hiệu của tình trạng sức khỏe kém.

Trong khi “ăn kiêng” có thể được xem là mốt, điều bạn thực sự cần làm là thiết lập một cách ăn uống lành mạnh mà bạn sẽ tuân theo một cách lâu dài. Nếu bạn muốn giảm cân, thay vì ăn kiêng, hãy thay đổi triết lý dinh dưỡng của bạn. Hãy chú ý đến việc ăn uống và ăn nhiều rau, trái cây, và ngũ cốc nguyên hạt.

Hãy vạch ra kế hoạch để dần dần thay đổi. Hãy biến hoạt động thể chất thành một phần trong ngày của bạn và thường xuyên lên kế hoạch làm điều tốt đẹp cho bản thân. Một lối sống lành mạnh, bao gồm cả cân nặng lý tưởng, không chỉ gói gọn trong những con số trên chiếc cân trong phòng tắm.

Tiến sĩ Nancy Berkoff là một chuyên gia được chứng nhận về dinh dưỡng, công nghệ thực phẩm và ẩm thực.