Trung Quốc đang xuất cảng giảm phát ra thế giới?

Indrajit Basu

Trong bối cảnh nền kinh tế chậm lại và dữ liệu chính thức cho thấy giá tiêu dùng tiếp tục giảm, tăng trưởng nhập cảng không đổi, và nhu cầu trong nước trì trệ – mọi yếu tố đều cho thấy áp lực giảm phát mạnh mẽ ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới – Trung Quốc đang cho thấy mình không phải là biệt lệ, khi nền kinh tế lớn duy nhất đang đối mặt với rủi ro giảm phát gia tăng thay vì áp lực lạm phát. 

Theo các chuyên gia thì tình trạng giảm phát của Trung Quốc cũng đang tạo thêm áp lực giảm phát và căng thẳng thương mại ở các quốc gia phát triển khi các đối thủ cạnh tranh cáo buộc nước này định giá không công bằng – với việc các nhà xuất cảng Trung Quốc chuyển giao nhiều sản phẩm và dịch vụ ra ngoại quốc hơn với chi phí [vận chuyển] đắt đỏ quá mức để bù đắp cho sự suy thoái trong nước.

“Giảm phát ở Trung Quốc đã làm tăng thêm các động lực giảm phát ở các nền kinh tế phát triển khi giá xuất cảng của nước này giảm mạnh,” báo cáo của Capital Economics mà The Epoch Times xem được trong tuần lễ 19–25/02 cho biết. “Tác động trực tiếp là không lớn, chỉ chiếm một phần nhỏ – khoảng 0.4% – cho thấy rõ lạm phát chỉ số giá tiêu dùng năm ngoái, và tác động gây suy giảm này có thể sẽ giảm bớt trong năm tới. Tuy nhiên, ngay cả việc giá xuất cảng của Trung Quốc giảm dần cũng sẽ làm tăng thêm căng thẳng địa chính trị.”

Hồi tháng 07/2023, tỷ lệ lạm phát chung của Trung Quốc đã giảm do giá thực phẩm và năng lượng giảm và lạm phát hàng hóa cốt lõi giảm mạnh.

Nguồn cung dư thừa của ngành công nghiệp cũng có thể góp phần vào sự sụt giảm giá này.

Capital Economics lưu ý rằng các nhà sản xuất ở Trung Quốc đã đầu tư mạnh để tăng cường sản xuất khi đại dịch thúc đẩy nhu cầu đối với các sản phẩm của Trung Quốc trên khắp thế giới, nhưng khi nhu cầu đối với sản phẩm bình thường trở lại, thì các nhà sản xuất Trung Quốc đã bị dư thừa công suất và phải xuất cảng với mức giá chiết khấu cao.

Giá trị tài sản và địa ốc giảm, dòng vốn đầu tư ngoại quốc chảy ra ngày càng nhiều, nợ nần quá mức, dân số giảm, và nhu cầu tiêu dùng kém là một số vấn đề khác đang gây khó khăn cho nền kinh tế Trung Quốc hiện nay.

Chẳng hạn, trong tháng 01/2024, giá tiêu dùng đã giảm với tốc độ nhanh nhất trong vòng hơn 14 năm, trong khi giá sản xuất cũng giảm – gây thêm áp lực cho các quan chức phải thúc đẩy một nền kinh tế đang trong tình trạng khủng hoảng niềm tin và dễ bị giảm phát.

“Mặc dù tăng trưởng GDP thực năm 2023 đã ở mức tương đối khá 5.2% (số liệu mà nhiều người cho rằng không phản ánh đúng sự thật), nhưng các nhà đầu tư và người tiêu dùng Trung Quốc vẫn tỏ ra bi quan,” báo cáo gửi khách hàng do Viện Tài chính Quốc tế (IIF) công bố hôm 28/02 mà The Epoch Times xem được cho biết. “Sự bi quan này là do giảm phát đang ảnh hưởng đến thu nhập gia đình, thu nhập doanh nghiệp, lợi nhuận đầu tư, và thuế chính phủ, tất cả đều tính theo giá trị danh nghĩa.”

IIF cũng đồng ý rằng giảm phát ở Trung Quốc chủ yếu là do dư thừa công suất công nghiệp và sụt giảm giá địa ốc. Công ty nghiên cứu này cho biết, tình trạng dư thừa công suất trong lĩnh vực công nghiệp đã dẫn đến sự sụt giảm mạnh giá sản phẩm (1.1% vào năm 2023) và giá dịch vụ (giảm 1.0%).

Ngoài ra, giảm phát thực phẩm ở mức 2% vào năm 2023 – chủ yếu do dư thừa nguồn cung và hiệu ứng cơ sở (*) chứ không phải do nhu cầu không đủ – cũng góp phần khiến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) giảm 0.6%.

Tương tự, sự sụt giảm doanh số bán nhà vào năm ngoái 2023 (giảm 6.5%) đã tác động tiêu cực đến doanh số bán lẻ đồ gia dụng, đồ nội thất, và các sản phẩm sửa sang nhà cửa.

“Trung Quốc là nền kinh tế lớn duy nhất trải qua tình trạng giảm phát vào năm 2023,” báo cáo của IIF cho biết. CPI trong tháng Mười Hai của nước này (âm 0.3%) là thấp hơn nhiều so với Nhật Bản (2.6%), Hoa Kỳ (3.3%), EU (3.5%), và mức cao 10.6% của các thị trường mới nổi.

Đẩy mạnh xuất cảng giá rẻ

Một chiến lược mà Trung Quốc sử dụng để chế ngự nền kinh tế đang suy yếu của họ là bán bớt lượng lớn sản phẩm sản xuất thặng dư với mức giá thấp.

Ông Michael Ashley Schulman – giám đốc đầu tư của Running Point Capital có trụ sở tại California – nói với The Epoch Times: “Chắc chắn, các công ty như TEMU và Shein đang giành được thị phần và làm suy yếu các cửa hàng 1 dollar cũng như các nhà bán lẻ khác ở Hoa Kỳ.”

Theo ông Schulman, mặc dù tác động của tình trạng giảm phát xuất cảng của Trung Quốc đã phần nào giảm bớt “với sự tách rời kinh tế” hậu đại dịch ở Hoa Kỳ, nhưng “xu hướng đó có thể thay đổi đáng kể nếu BYD hoặc các nhà sản xuất xe điện khác của Trung Quốc bắt đầu bán xe của họ ở Hoa Kỳ.”

Capital Economics lưu ý rằng giá xe đã giảm do các nhà sản xuất xe điện ở Trung Quốc đang nỗ lực để giành được thị phần và duy trì hoạt động. Tất cả những yếu tố này đã góp phần làm giảm mạnh giá hàng xuất cảng từ Trung Quốc nói chung – điều mà các mức giá nhập cảng giảm ở các thị trường phát triển đã phản ánh ra một cách dễ hiểu.

Công ty nghiên cứu này cũng cho biết thêm rằng xuất cảng của Trung Quốc không được báo cáo đầy đủ trong số liệu thống kê chính thức vì nhiều mặt hàng nhập cảng, đặc biệt là sang Hoa Kỳ, đã được vận chuyển vòng qua các quốc gia khác.

“Hơn nữa, giá xuất cảng giảm từ Trung Quốc có thể gây áp lực làm giảm giá của các nhà cung cấp địa phương khác, mặc dù dữ liệu chỉ chứng minh rất ít cho tác động này,” ghi chú cho biết.

Các chuyên gia tin rằng với sự dẫn đầu toàn cầu của Trung Quốc trong các lĩnh vực sản xuất như pin, tấm quang năng, dược phẩm trung gian, và nhiều sản phẩm khác, bất cứ khi nào các nhà sản xuất Trung Quốc cạnh tranh trực diện, thì các công ty có thị trường tầm trung trên toàn cầu sẽ phải đối mặt với áp lực lợi nhuận thực và giá giảm mạnh đối với một số loại đầu vào.

Ông Schulman nói thêm: “Chúng tôi đang theo dõi tỷ giá hối đoái giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ một cách thận trọng để hiểu và đo lường được tác động này.”

IIF tính toán, với giá xuất cảng bằng đồng nhân dân tệ giảm 9% so với cùng thời kỳ năm ngoái và việc đồng tiền này mất giá 2% so với cùng thời kỳ trong quý 4 (từ tháng Chín đến tháng Mười Hai) năm 2023, xuất cảng của Trung Quốc đã rẻ hơn khoảng 11% so với một năm trước khi được trả bằng USD.

IIF cho biết: “Trung Quốc đang xuất cảng giảm phát thông qua thương mại.”

Rủi ro chính sách phản tác dụng

Theo Capital Economics, các chính sách công nghiệp nhằm thúc đẩy đầu tư sản xuất có nghĩa là tình trạng dư thừa công suất có thể vẫn tiếp diễn, khiến giá sản phẩm lâu bền có xu hướng giảm trong tương lai gần. Công ty nghiên cứu này cho biết giá xuất cảng bằng đồng USD của Trung Quốc dường như cũng sẽ tiếp tục giảm, mặc dù với tốc độ chậm hơn nhiều so với năm ngoái.

Tuy nhiên, các chuyên gia lo ngại rằng thông qua mức chiết khấu cao, các nhà xuất cảng Trung Quốc có thể làm giảm bớt áp lực lên các ngân hàng trung ương lớn trên toàn cầu trong việc duy trì ổn định giá cả; khi đó chiến lược này cuối cùng có thể sẽ phản tác dụng.

Tỷ suất lợi nhuận và lợi nhuận vốn cổ phần của các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ thường xuyên bị thu hẹp do giảm giá quá mức để tận dụng công suất dư thừa.

Ngoài ra, tâm lý bài xích Trung Quốc có thể sẽ bùng phát trong chiến dịch bầu cử Hoa Kỳ vào tháng Mười Một nếu ngày càng nhiều công ty Trung Quốc buộc phải bán sản phẩm giá rẻ ra thị trường xuất cảng toàn cầu.

Ông Schulman cho biết: “Một trong những vấn đề chính mà chúng tôi nhận thấy là nếu ông Donald Trump đắc cử tổng thống vào tháng Mười Một, thì ông ấy có thể sẽ tăng thuế hơn nữa đối với các mặt hàng nhập cảng của Trung Quốc, do đó làm giảm tác động giảm phát của các mặt hàng này.”

Ông nói thêm, trong nội địa, để chống tình trạng giảm phát (deflation) hoặc thiểu phát (disflation) trong nước, Bắc Kinh cần tăng cường niềm tin của người tiêu dùng để tăng chi tiêu của người tiêu dùng ở mọi mức thu nhập.

“Trung Quốc có năng lực công nghiệp dồi dào để trợ giúp tăng trưởng,” báo cáo của IIF kết luận. “Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng tăng trưởng, cần có các chính sách kích thích để thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng và đầu tư trong nước.”

(*Hiệu ứng cơ sở hay “base effect” là hiện tượng trong đó mức đo lường lạm phát bị bóp méo do so sánh giá cả ở hai thời điểm. Hiệu ứng này cũng có thể xảy ra trong thời gian giảm phát, khi giá hàng hóa và dịch vụ giảm, dẫn đến tỷ lệ lạm phát được tính thấp hơn.)