Trung Quốc mở rộng chương trình lao động quy mô lớn ở Tây Tạng

Trung Quốc đang đẩy ngày càng nhiều lao động nông thôn Tây Tạng ra khỏi đất nước và vào các trung tâm huấn luyện kiểu quân đội được xây dựng gần đây, nơi họ bị biến thành công nhân nhà máy, phỏng theo chương trình ở khu vực phía tây Tân Cương, mà các nhóm nhân quyền cho biết đó là lao động cưỡng bức.

Dựa trên hơn một trăm báo cáo truyền thông nhà nước, các văn bản chính sách từ các cơ quan chính phủ ở Tây Tạng và các yêu cầu mua sắm [thiết bị] được đưa ra từ năm 2016-2020 và được kiểm tra bởi Reuters, Bắc Kinh đã đặt ra chỉ tiêu cho việc di chuyển hàng loạt lao động nông thôn trong khu vực Tây Tạng và tới các vùng khác của Trung Quốc. Nỗ lực cho chỉ tiêu này đánh dấu sự bành trướng một cách nhanh chóng của một sáng kiến để cung cấp những người lao động trung thành cho ngành công nghiệp Trung Quốc.

Một thông báo đăng trên trang web của chính quyền khu vực Tây Tạng vào tháng trước cho biết hơn nửa triệu người đã được đào tạo như một phần của dự án trong 7 tháng đầu năm 2020 — chiếm khoảng 15% dân số của khu vực. Trong tổng số này, gần 50,000 người đã được chuyển sang làm việc ở Tây Tạng, và vài nghìn người đã được gửi đến các vùng khác của Trung Quốc. Nhiều người cuối cùng phải làm công việc lương thấp, bao gồm sản xuất dệt may, xây dựng và nông nghiệp.

Ông Adrian Zenz, một nhà nghiên cứu độc lập về Tây Tạng và Tân Cương, người tổng hợp những tìm tòi cốt lõi về chương trình này, cho biết: “Theo ý kiến của tôi, đây là cuộc tấn công mạnh nhất, rõ ràng nhất và có mục tiêu vào sinh kế truyền thống của người Tây Tạng mà chúng ta từng thấy kể từ sau cuộc Cách mạng Văn hóa” từ năm 1966 đến 1976. Những điều này được trình bày chi tiết trong một báo cáo được phát hành trong tuần này bởi tổ chức Jamestown, một viện có trụ sở tại Washington D.C., tập trung vào các vấn đề chính sách có tầm quan trọng chiến lược đối với Hoa Kỳ. “Đó là một sự thay đổi lối sống cưỡng bức từ du mục và làm nông sang lao động làm công ăn lương.”

Hãng thông tấn Reuters đã chứng thực những phát hiện của ông Zenz và tìm các tài liệu chính sách bổ sung, báo cáo công ty, hồ sơ mua sắm và báo cáo truyền thông nhà nước mô tả về chương trình này.

Trung Quốc giành quyền kiểm soát Tây Tạng sau khi quân đội Trung Quốc tiến vào khu vực này vào năm 1950, theo cách mà Bắc Kinh gọi là “giải phóng hòa bình”. Kể từ đó Tây Tạng đã trở thành một trong những khu vực bị hạn chế và nhạy cảm nhất trong cả nước.

Vào tháng 8 năm nay, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc sẽ một lần nữa tăng cường các nỗ lực chống lại chủ nghĩa ly khai ở Tây Tạng, nơi người dân tộc Tây Tạng chiếm khoảng 90% dân số. Các nhà phê bình, dẫn đầu bởi nhà lãnh đạo tôn giáo Tây Tạng, Đức Đạt Lai Lạt Ma, cáo buộc chính quyền Trung Quốc thực hiện “cuộc diệt chủng văn hóa” trong khu vực. Người đoạt giải Nobel 85 tuổi đã sống ở Dharamsala, Ấn Độ, từ khi ông rời Trung Quốc vào năm 1959 sau một cuộc nổi dậy thất bại chống lại Trung Cộng.

Loại bỏ ‘Kẻ lười biếng’

Mặc dù đã có một số bằng chứng về việc huấn luyện theo kiểu quân đội và chuyển giao lao động ở Tây Tạng trong quá khứ, nhưng chương trình mở rộng mới này là chương trình đầu tiên trên quy mô lớn và là chương trình đầu tiên công khai đặt chỉ tiêu cho việc thuyên chuyển ra ngoài khu vực.

Một yếu tố chính, được mô tả trong nhiều văn bản chính sách vùng, bao gồm việc cử cán bộ đến các làng và thị trấn để thu thập dữ liệu về lao động nông thôn và tiến hành các hoạt động giáo dục, nhằm xây dựng lòng trung thành.

Truyền thông Trung Cộng đã mô tả một hoạt động như vậy ở những ngôi làng gần thủ đô Lhasa của Tây Tạng. Các quan chức đã thực hiện hơn một nghìn buổi giáo dục chống chủ nghĩa ly khai, theo báo cáo của phương tiện truyền thông Trung Cộng, “cho phép người dân của tất cả các nhóm dân tộc cảm nhận được sự quan tâm và chăm sóc của Ủy ban Trung ương Đảng”, khi đề cập đến Đảng Cộng sản cầm quyền ở Trung Quốc.

Báo cáo cho biết các buổi học bao gồm các bài hát, điệu múa và bản phác thảo bằng “ngôn ngữ dễ hiểu”. Công việc “giáo dục” như vậy đã diễn ra trước khi triển khai các đợt thuyên chuyển nhân công rộng rãi hơn trong năm nay.

Mô hình này tương tự như ở Tân Cương, và các nhà nghiên cứu cho biết mối liên hệ chính giữa hai bên là cựu Bí thư Đảng Cộng sản Tây Tạng Chen Quanguo, người đã đảm nhiệm chức vụ tương tự ở Tân Cương vào năm 2016 và dẫn đầu sự phát triển của hệ thống trại ở Tân Cương. 

Các tài liệu của chính phủ, được Reuters kiểm tra, đều nhấn mạnh vào việc giáo dục tư tưởng để điều chỉnh “khái niệm tư duy” của người lao động. Ông Zenz, nhà nghiên cứu Tây Tạng-Tân Cương hoạt động tại Minnesota, cho biết: “Người ta cứ quả quyết rằng dân tộc thiểu số có tính kỷ luật thấp, rằng quan niệm của họ cần phải được thay đổi, rằng họ phải được thuyết phục để tham gia.”

Một tài liệu chính sách, được đăng trên trang web của chính quyền Thành phố Nagqu ở phía đông Tây Tạng vào tháng 12/2018, tiết lộ các mục tiêu ban đầu cho kế hoạch và giải thích phương thức tiếp cận. Nó mô tả cách các quan chức đến thăm các ngôi làng để thu thập dữ liệu về 57,800 lao động. Mục đích của họ là giải quyết các thái độ “không thể làm, không muốn làm và không dám làm” đối với công việc, tài liệu này cho hay. Nó kêu gọi các biện pháp không cụ thể để “loại bỏ hiệu quả ‘những người lười biếng’”.

Diễn tập và đồng phục quân sự

Những người lao động nông thôn được chuyển đến các trung tâm đào tạo nghề sẽ được giáo dục tư tưởng — cái mà Trung Quốc gọi là đào tạo “kiểu quân đội” – theo nhiều tài liệu chính sách cấp khu vực và cấp quận huyện của Tây Tạng mô tả về chương trình vào cuối năm 2019 và năm 2020. Việc đào tạo nhấn mạnh vào kỷ luật nghiêm ngặt và những người tham gia được yêu cầu thực hiện các cuộc diễn tập quân sự và mặc đồng phục.

Các phiên bản quy mô nhỏ của các sáng kiến huấn luyện kiểu quân sự đã tồn tại trong khu vực trong hơn một thập kỷ, nhưng việc xây dựng các cơ sở mới đã tăng mạnh vào năm 2016, và các văn bản chính sách gần đây kêu gọi đầu tư nhiều hơn vào các địa điểm như vậy. Hình ảnh vệ tinh và tài liệu liên quan đến hơn cả tá cơ sở ở các quận khác nhau ở Tây Tạng cho thấy một số cơ sở được xây dựng ở gần hoặc ngay trong các trung tâm dạy nghề hiện có.

Các văn bản chính sách mô tả một chương trình giảng dạy kết hợp giáo dục kỹ năng, giáo dục pháp luật và “giáo dục lòng biết ơn”, được thiết kế để tăng cường lòng trung thành với Đảng.

Ông James Leibold, giáo sư tại Đại học La Trobe của Úc, chuyên về Tây Tạng và Tân Cương, cho biết “Người Tây Tạng bị coi là lười biếng, lạc hậu, chậm chạp hoặc bẩn thỉu, và vì vậy điều chính quyền muốn làm là khiến họ tuân theo số đông… Đó là một phần quan trọng của cách giáo dục kiểu quân đội này.”

Tại quận Chamdo phía đông Tây Tạng, nơi xuất hiện một số chương trình huấn luyện kiểu quân sự sớm nhất, những hình ảnh trên truyền thông nhà nước từ năm 2016 cho thấy những người lao động dàn hàng diễn tập trong các cuộc tập trận quân sự. Những hình ảnh đăng tải hồi tháng 7 năm nay cho thấy các nữ bồi bàn trong trang phục quân đội đang được đào tạo tại một cơ sở dạy nghề ở cùng quận. Các hình ảnh được đăng trang web “Trường dạy nghề Chamdo Golden Sunshine” cho thấy các dãy nhà trọ cơ bản giống nhà kho màu trắng với mái nhà màu xanh lam. Trong một tấm ảnh, các biểu ngữ treo trên tường phía sau một dãy sinh viên tốt nghiệp viết rằng dự án chuyển giao lao động được giám sát bởi Phòng Nhân sự và An sinh Xã hội địa phương.

Chuỗi cung ứng

Công nhân được chuyển đến theo các chương trình có thể khó theo dõi, đặc biệt là những người được đưa đến các vùng khác của Trung Quốc. Theo một báo cáo của Viện Chính sách Chiến lược Úc (ASPI), trong các đợt di chuyển hàng loạt tương tự người Duy Ngô Nhĩ từ Tân Cương, những công nhân này cuối cùng phục vụ trong chuỗi cung ứng của hơn 83 thương hiệu toàn cầu.

Các báo cáo của truyền thông nhà nước Tây Tạng hồi tháng 7 nói rằng, vào năm 2020, một số công nhân được chuyển ra ngoài Tây Tạng đã được gửi đến các dự án xây dựng ở Thanh Hải và Tứ Xuyên. Những người khác được di chuyển nội trong Tây Tạng được đào tạo về dệt may, an ninh và sản xuất nông nghiệp.

Các thông báo về chính sách khu vực của chính phủ Tây Tạng và kế hoạch đường lối của tỉnh đề ra cho các văn phòng chính quyền địa phương chỉ tiêu cho năm 2020, bao gồm cả đối với lao động Tây Tạng được gửi đến các vùng khác của Trung Quốc. Các quận lớn hơn dự kiến sẽ cung cấp nhiều lao động hơn cho các khu vực khác của đất nước — 1,000 lao động từ thủ đô Lhasa của Tây Tạng, 1,400 từ Xigaze và 800 từ Shannan.

Reuters đã xem xét các thông báo chính sách đề ra bởi Tây Tạng và hàng chục tỉnh khác mà đã chấp nhận lao động Tây Tạng. Các tài liệu này tiết lộ rằng người lao động thường được di chuyển theo nhóm và ở trong các nhà trọ tập thể.

Các tài liệu của chính quyền địa phương trong Tây Tạng và ở ba tỉnh khác cho biết các công nhân vẫn ở trong các nơi ở tập trung sau khi họ được chuyển đi, tách khỏi các công nhân khác và phải chịu sự giám sát.

Hồi tháng 7, Sở Nhân sự và An sinh Xã hội Tây Tạng đã lưu ý rằng mọi người được nhóm thành các nhóm từ 10 đến 30. Họ đi cùng các trưởng nhóm và được quản lý bởi “các dịch vụ môi giới việc làm”. Sở cho biết các nhóm được quản lý chặt chẽ, đặc biệt là khi di chuyển ra ngoài Tây Tạng, nơi các sĩ quan liên lạc chịu trách nhiệm thực hiện “các hoạt động giáo dục bổ sung và giúp giảm bớt nỗi nhớ nhà”. Họ cho biết chính phủ có trách nhiệm chăm sóc “phụ nữ, trẻ em và người già bị bỏ lại phía sau”.