Trung Quốc: Văn hóa thần tượng gặp trở ngại khi Bắc Kinh trấn áp Internet

Trong nhiều tháng, giới chức Trung Quốc đã trấn áp lĩnh vực Internet uy lực của nước này, nhắm mục tiêu vào một loạt các công ty về các vấn đề từ chống độc quyền đến bảo mật dữ liệu.

Giờ đây, các câu lạc bộ trực tuyến của fan hâm mộ người nổi tiếng là những trường hợp mới nhất cảm nhận được sức nóng của cuộc đàn áp này.

Cơ quan quản trị Internet hàng đầu của Bắc Kinh, trong nỗ lực kiềm chế điều mà họ mô tả là văn hóa hâm mộ người nổi tiếng “hỗn loạn” của Trung Quốc, vào ngày 27/08 đã cấm các nền tảng xếp hạng mức độ được yêu mến của những người nổi tiếng và hạn chế việc bán những mặt hàng dành cho người hâm mộ.

Các hạn chế hiện đang được áp đặt lên các công ty quan hệ công chúng của người nổi tiếng, các tài khoản mạng xã hội của các câu lạc bộ người hâm mộ, và các chương trình giải trí, trong đó, vào ngày 27/08, Cục Quản trị Không gian mạng Trung Quốc đã nêu ra hơn một chục hành vi mà họ cho là vượt quá giới hạn.

Các nền tảng hiện đã bị cấm xuất bản các danh sách những người nổi tiếng, và các diễn viên và nghệ sĩ sẽ bị hạn chế trong cách họ quảng bá hàng hóa của mình tới người hâm mộ.

Thông báo hôm 27/08 cho biết các câu lạc bộ người hâm mộ có khả năng bị giải tán nếu họ lan truyền những gì mà nhà chức trách cho là “thông tin có hại” – chẳng hạn như tin đồn, ngôn từ lăng mạ, và các vụ bê bối của người nổi tiếng.

Biện pháp hôm 27/08 là đỉnh điểm của một chiến dịch kéo dài hai tháng, được tăng tốc kể từ tháng Sáu để “chấn chỉnh” văn hóa hâm mộ người nổi tiếng, dẫn đến việc xóa 150,000 “tin nhắn có hại” và hơn 5,000 tài khoản và nhóm bị cho là phạm luật.

Việc này cũng xảy ra trong bối cảnh ngày càng có nhiều vụ bê bối của người nổi tiếng làm rung chuyển Trung Quốc.

Tháng 07/2021, cảnh sát đã bắt giữ ngôi sao nhạc pop người Canada gốc Hoa Ngô Diệc Phàm sau cáo buộc cưỡng gian. Các nhóm người hâm mộ của nam ca sĩ này đã lao vào bảo vệ anh ta trên mạng xã hội. Hầu hết các tài khoản của những người hâm mộ này, cùng với các tài khoản trực tuyến của Ngô Diệc Phàm, sau đó đã bị dừng hoạt động.

Đầu tuần lễ từ ngày 23–29/08, tên và thông tin chi tiết của nữ diễn viên tỷ phú Triệu Vy, đại sứ thương hiệu của hãng thời trang Ý Fendi tại Trung Quốc, đã biến mất khỏi các bộ phim do cô đóng vai chính mà không rõ lý do. Một diễn viên khác, Trương Triết Hạn, gần đây cũng bị “phong sát” [một lệnh cấm đối với những ngôi sao nổi tiếng] sau khi một bức ảnh chụp anh hồi ba tuổi đang tạo dáng tại đền Yasukuni ở Tokyo xuất hiện trên mạng.

Theo ước tính từ nền tảng phát trực tuyến Trung Quốc iQiyi, “nền kinh tế thần tượng” của quốc gia này trị giá khoảng 140 tỷ nhân dân tệ (21.6 tỷ USD). Cuộc đàn áp ngày càng mạnh tay của Bắc Kinh đối với các nghệ sĩ giải trí và văn hóa hâm mộ đã khiến những người làm trong ngành này phải lạnh xương sống. 

Hôm 27/08, Mango Excellent Media, một công ty truyền thông đa dạng do nhà nước hậu thuẫn ở miền trung nam Trung Quốc, đã chứng kiến giá trị cổ phiếu của mình giảm 14%; một số hãng thông tấn Trung Quốc mô tả đó là dư chấn từ “trận động đất trong giới giải trí”.

Hàng chục diễn viên đã vội vã đưa ra các tuyên bố bày tỏ sự ủng hộ đối với chiến dịch của cơ quan quản lý, một cử chỉ đã trở nên phổ biến ở Trung Quốc khi các công ty và nghệ sĩ tìm cách tránh rơi vào cuộc trấn áp ngày càng sâu rộng của Bắc Kinh vào khu vực tư nhân.

Một ngày trước thông báo của cơ quan quản trị Trung Quốc, iQiyi, một nền tảng giống Netflix, đã tạm dừng các chương trình “cuộc thi thần tượng” phổ biến cho phép người xem bình chọn cho các thí sinh bằng cách mua sản phẩm.

‘Màn trình diễn chính trị’

Bộ máy kiểm duyệt bao trùm toàn diện của Bắc Kinh kiểm duyệt bất cứ thứ gì mà họ cho là lệch lạc với các giá trị của Trung Cộng, cho dù đó là trò chơi điện tử, phim ảnh, chương trình truyền hình, hay âm nhạc.

Một cơn bão quy định kéo dài nhiều tháng đã đặt một dấu chấm hết cho ngành dạy thêm kiếm lời và hạn chế sự phát triển của các đại công ty công nghệ như Alibaba và Didi.

Vào ngày mà cơ quan quản trị Internet nhắm vào hiện tượng ‘thần tượng người nổi tiếng’, họ cũng khai triển một cuộc đàn áp khác vào ngành công nghiệp “truyền thông tự phát” (“self-media”) đang phát triển tự do của nước này. Họ cáo buộc những người trong lĩnh vực “truyền thông tự phát”, người nổi tiếng trên mạng xã hội và các nhà bình luận về các vấn đề thời sự, đã “diễn giải theo cách bóp méo các chính sách kinh tế” và “làm gián đoạn nghiêm trọng việc lan truyền thông tin trực tuyến.”

Theo bà Cao Du (Gao Yu) – một nhà bất đồng ý kiến và cựu ký giả Trung Quốc, người đã nhiều lần bị tống giam vì công việc đưa tin của mình – thì đưa ngành công nghiệp giải trí vào khuôn phép là nước đi mới nhất của Bắc Kinh nhằm kiểm soát công luận.

Bà Cao nói với The Epoch Times: “Đảng Cộng sản Trung Quốc một tay cầm súng, còn tay kia thì cầm bút. Đây là cách họ nắm quyền và cách họ dự định củng cố quyền cai trị của họ.”

Theo bà Cao, với lãnh đạo Trung Cộng Tập Cận Bình, người đang tìm cách bảo đảm nhiệm kỳ thứ ba của mình với tư cách là nhà cai trị tối cao, các biện pháp như vậy phục vụ cho việc thiết lập các thành tựu chính trị của ông để giới thiệu tại Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ 20 vào năm tới – một sự kiện diễn ra hai lần một thập kỷ để bầu ra vị trí lãnh đạo cao nhất của Đảng trong năm năm tiếp theo.

Bà Cao cho biết tham vọng hiện tại của ông Tập là đạt được “sự thịnh vượng chung”. Bắc Kinh từ lâu đã nói về “tứ đại sơn” – chi phí đắt đỏ trong giáo dục, y tế, nhà ở, và chăm sóc người cao tuổi. Đây là những trở ngại đè nặng lên xã hội Trung Quốc và được cho là khiến khoảng cách giàu nghèo trở nên tệ hại hơn.

Bà Cao nói, “Ông Tập Cận Bình muốn đạp đổ ‘tứ đại sơn’ này. Ông ta có thể làm được điều đó hay không là một chuyện, nhưng đây là định hướng chính sách của ông ta và là điều ông ta hy vọng sẽ trở thành một màn trình diễn chính trị.”

Vắt kiệt người giàu 

Thuật ngữ “thịnh vượng chung”, được đánh bóng từ những năm đầu của Trung Cộng là mục tiêu cuối cùng của chủ nghĩa xã hội, đã xuất hiện trở lại đáng chú ý trong năm vừa qua, kết hợp với một cuộc đàn áp mở rộng khiến khu vực tư nhân bị chấn động mạnh mẽ.

Một ngày sau khi ông Tập kêu gọi kềm chế những người “thu nhập quá cao”, tập đoàn công nghệ Trung Quốc Tencent đã dành ra 50 tỷ nhân dân tệ (7.7 tỷ USD) để ủng hộ cuộc vận động này. Hôm 24/08, công ty thương mại điện tử Pinduoduo đã cam kết quyên tặng toàn bộ lợi nhuận trong quý vừa qua, khoảng 372 triệu USD, cho các dự án phát triển nông thôn. Hồi tháng 07/2021, chủ tịch Lôi Quân (Lei Jun) của nhà sản xuất điện thoại thông minh Xiaomi đã tặng số cổ phiếu trị giá hơn 2 tỷ USD của công ty này cho các tổ chức từ thiện.

Ông Hồ Bình (Hu Ping), một nhà bất đồng ý kiến người Hoa lưu vong ở New York và là tổng biên tập danh dự của tạp chí chính trị Mùa Xuân Bắc Kinh (Beijing Spring), nói: “Họ đang chi tiền để tránh các thảm họa.” Ông cho biết thêm, Bắc Kinh “có nhiều cách để khiến người ta phải chi trả cao hơn” nếu họ từ chối tuân thủ.

Bà Cao cho biết, sự giàu có tích lũy được trong lĩnh vực giải trí khiến họ đương nhiên trở thành một mục tiêu của Bắc Kinh. “Khi trở thành ngôi sao trong một chương trình truyền hình, họ kiếm được số tiền mà người thường ước mong cả một đời cũng không thể có được,” bà nói và lưu ý rằng bằng cách trừng phạt những nhân vật của công chúng có một lượng người theo dõi đông, ông Tập sẽ có thể chứng minh được sự nghiêm khắc trong chiến dịch tranh cử của mình.

Cô Eva Fu là một phóng viên tại New York của The Epoch Times chuyên đưa tin về Hoa Kỳ–Trung Quốc, tự do tôn giáo, và nhân quyền.