Từ chuyện thay đổi khí hậu đến Breonna Taylor: cứ nhắc đi nhắc lại từ “có thể”

Trên Washington Post ngày 23/9 có dòng tiêu đề như sau: “Cuộc chiến của đảng phái tại Tòa án Tối cao có thể ảnh hưởng đến các vấn đề và hình ảnh.”

Chắc chắn là quý vị rất nóng lòng muốn đọc bài báo đó. Hiện tại báo Washington Post đã quá quen với việc coi khả năng ‘có thể xảy ra’ chính là sự thật, nên không còn nhận ra được sự khác biệt nữa.

Điều đó nhắc nhở thêm một lần rằng giới truyền thông Hoa Kỳ không còn là ngành đưa tin nữa. Bây giờ họ là nhà sản xuất “tin tức”, và thứ họ sản xuất ra là ‘điều có thực’. Cái sự thực được sản xuất này có hình thức như một “câu chuyện”, và tin tức được đánh giá là đáng đưa tin nếu nó phù hợp với câu chuyện đã được sắp xếp trước. Nếu nó không phù hợp, thì không còn là tin tức nữa. Câu chuyện sau đó được bồi đắp thêm, không chỉ với các sự kiện “thực sự” mà với cả những sự kiện “được soạn trước”.

Một ngày nào đó, hãy thử đếm số lần xuất hiện của các từ “có thể, chắc sẽ, chắc là sẽ” mà quý vị có thể tìm thấy trong các tiêu đề báo ngày nay. Thí dụ trên tờ New York Times vào ngày 21/9, “Trump có thể bị điều tra vì gian lận thuế, Công tố viên Khu vực lần đầu tiên nói.”

Rõ ràng là điều tra vị tổng thống đáng ghét vì gian lận thuế thì thật là lý tưởng, theo quan điểm của New York Times, nhưng nếu chuyện đó không có thật, tờ báo cũng dư biết rằng những độc giả đáng tin cậy của họ sẽ sẵn sàng chấp nhận một điều “có thể” thay cho một điều có thật. Như vậy vẫn tốt cho họ, bất chấp kẻ ngốc nào đã có thể dự đoán về những vụ bê bối đầy hy vọng của ông Trump trong bốn năm qua.

Từ “có thể” khi được sử dụng một cách không-có-dụng-ý thường chỉ các sự kiện “có khả năng” xảy ra. Vấn đề là từ “có thể” nay lại được dùng như thể sự việc đó đã xảy ra hoặc chắc chắn sẽ xảy ra (ví dụ như cuộc bầu cử) – theo truyền thống thì sự “chắc chắn đã xảy ra” này vốn là điều kiện tiên quyết cho “tin tức thật”. Ngày nay thì từ “có thể” đã được sử dụng để tạo ra thực tế, thay vì phản ánh sự thực đó.

Một ví dụ điển hình cho thực tế rởm này là Dự án Sợ hãi (Project Fear) của giới truyền thông đối với virus Trung Cộng. Ngọn lửa sợ hãi đã được châm mồi bằng nhiều điều “có thể”, ví như số người thiệt mạng ban đầu được thổi phồng bởi Giáo sư Neil Ferguson – người bây giờ đã bị mất uy tín – đã khiến các nền kinh tế của một nửa thế giới phải đóng cửa đợt đầu tiên, và còn đang tiếp diễn.

Tờ Washington Post vài tuần trước viết: “Covid-19: Một mùa cúm tồi tệ kết hợp với đại dịch có thể khiến quý vị quá tải.” Giống như Fat Boy trong Dickens, họ chỉ muốn làm cho quý vị rùng mình – bằng việc chờ đợi những thảm họa có thể không bao giờ xảy ra.

Hãy xem nhà vô địch mọi thời đại của loại tin về điều có thể này khi nói về biến đổi khí hậu. Ngày 15/9 New York Times đăng như sau: “Bão Sally là một mối đe dọa di chuyển chậm. Biến đổi khí hậu có thể là nguyên nhân.”

Giả thuyết “Biến đổi khí hậu” được đặt ngang hàng với “Mối đe dọa di chuyển chậm” vốn đang xảy ra – và thật dễ dàng để thấy rằng từ “mối đe dọa” không đáng được nhắc đến nếu chỉ xét đúng bản chất của vấn đề, nhưng nó đã được dùng chỉ vì nó có thể phù hợp với câu chuyện về biến đổi khí hậu đang được ưa chuộng.

Hàng thập kỷ nay, các vấn đề về “có khả năng” (might) hoặc “có thể là” (could) đã và đang là các chủ đề bàn luận – đến mức, các giả thuyết chồng chất này bây giờ được dùng để biện hộ cho những người bám theo những “câu chuyện” đó trong việc đối phó với thảm họa có thể xảy ra, mà họ luôn đưa ra trước mắt chúng ta như “sự kiện có thật” (fact) – nghĩa là tương đương với việc đã xảy ra – vì vậy bây giờ nếu chúng ta chỉ ra rằng “nó chưa xảy ra và có thể không xảy ra như dự đoán” thì liền bị xem là “những người phủ nhận vấn đề khí hậu”.

“Dự án 1619” của New York Times là một nỗ lực khác trong việc “sản xuất cái thực tế” nhằm hỗ trợ cho các bài tường thuật mới nhất của phương tiện truyền thông, dưới nhiều tên gọi khác nhau, nhưng gần đây nhất đã tự gọi là “phân biệt chủng tộc có hệ thống”.

Câu chuyện phân biệt chủng tộc có hệ thống, một sản phẩm của “lý thuyết tối quan trọng về chủng tộc”, hoàn toàn dựa trên việc giải thích lại các sự kiện, cả trong lịch sử và ngày nay, trong đó vấn đề chủng tộc cho đến thời điểm đó được cho là không có hay hầu như không có vai trò gì.

Các nhà lý thuyết cho rằng sự thật sẽ là sự thật chỉ khi chúng phù hợp với lý thuyết của họ, có thể nói rằng chủng tộc đã có thể đóng một vai trò quan trọng, thậm chí là vai trò chủ yếu trong suy nghĩ của những người sáng lập Hoa Kỳ cũng giống như suy nghĩ của viên cảnh sát, người đã sát hại một người da đen không vũ trang. Điều này thực sự chúng ta cũng không biết. Nhưng bởi vì giả định về động cơ kỳ thị chủng tộc phù hợp với lý thuyết, hoặc câu chuyện – mà tốt nhất là đừng nên giả định và kết quả là họ có thể coi lý thuyết là sự thật.

Đó là ý nghĩa của “phân biệt chủng tộc có hệ thống”, là phân biệt chủng tộc tự động áp đặt cho bất kỳ ai, theo nhu cầu của những người có lợi ích chính trị hoặc tài chính trong việc đánh hơi thấy phân biệt chủng tộc.

Vì vậy, không thể coi cái chết của Breonna Taylor là một tai nạn thương tâm. “Các đảng viên Đảng Dân Chủ chỉ trích quyết định của Tổng chưởng lý bang Kentucky đối với Breonna Taylor như một ví dụ về sự bất công có hệ thống”, bài đăng giật tít trên báo Washington Post vào sáng ngày 24/9.

Cái gọi là bất công, đó là một loại bất công rất đặc biệt. Đó là sự bất công mang tính hệ thống. Cô Taylor tội nghiệp đã bị sát hại bởi “hệ thống” (do cảnh sát đại diện), và hệ thống đó, theo câu chuyện hiện nay đã được thiết lập rõ ràng, là phân biệt chủng tộc theo định nghĩa – mặc dù Tổng chưởng lý Kentucky bản thân là người da đen.

Vấn đề lớn trong thời đại cách mạng của chúng ta là quá trình sản xuất sự thật – do truyền thông tạo ra này – đang lan tỏa từ các trang báo hàng ngày và các kênh tin tức truyền hình, sang các con đường trong các thành phố của chúng ta ngày nay, và hy vọng là (từ quan điểm của truyền thông) sẽ đến các phòng bỏ phiếu của Hoa Kỳ vào ngày mai.