Tự do báo chí ở Trung Quốc, Hồng Kông ngày càng suy thoái

Hoa Kỳ và Liên minh Âu Châu đã đánh dấu Ngày Tự do Báo chí Thế giới bằng việc bày tỏ sự lo ngại về tình trạng suy thoái không ngừng của quyền tự do báo chí ở Trung Quốc.

“Hoa Kỳ lên án việc chính quyền áp đặt đóng cửa một phần hoặc toàn bộ việc sử dụng internet, trong vô số các chiêu bài khác, để ngăn chặn việc thực thi quyền tự do biểu đạt trực tuyến và hạn chế khả năng phục vụ công chúng của các ký giả độc lập,” Ngoại trưởng Antony Blinken nói trong một tuyên bố hôm 02/05 về Ngày Tự do Báo chí Thế giới.

Ngày Tự do Báo chí Thế giới, được Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thiết lập vào năm 1993, được tổ chức hàng năm vào ngày 03/05. Một trong những mục tiêu của ngày này là thúc đẩy các nguyên tắc cơ bản của tự do báo chí và giải quyết các thách thức đối với tự do báo chí trên toàn thế giới.

Ông Blinken lên án Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, và Ai Cập với việc họ bắt giam nhiều ký giả nhất trong năm 2020, trích dẫn dữ liệu từ Ủy ban Bảo vệ Ký giả (CPJ).

Hồi tháng 12/2020, CPJ đã công bố một báo cáo nêu tên Trung Quốc là “quốc gia bỏ tù ký giả tệ hại nhất thế giới” trong năm thứ hai liên tiếp; nhiều người đã bị bắt vì đưa tin về đại dịch COVID-19. Một ví dụ là ký giả công dân Trương Triển (Zhang Zhan), người đã bị kết án 4 năm tù vì “gây gổ và kích động rắc rối,” một cáo buộc phổ biến mà nhà cầm quyền Trung Cộng thường sử dụng để bịt miệng những người bất đồng chính kiến.

CPJ tuyên bố rằng, “Tại Trung Quốc, nhiều người trong số 47 tù nhân đang bị bị bỏ tù dài hạn hoặc bị giam giữ ở khu vực Tân Cương mà không có bất kỳ cáo buộc nào được thông báo.”

Giám đốc chính sách đối ngoại của EU Joseph Borrell cũng chỉ ra môi trường báo chí đang xấu đi của Trung Quốc trong tuyên bố của ông vào Ngày Tự do Báo chí Thế giới.

Ông Borrell viết: “Tôi muốn tái khẳng định cam kết của tôi và Liên minh Âu Châu đối với tự do truyền thông, vốn đã bị suy giảm ở nhiều quốc gia trong đại dịch COVID-19.”

Trong báo cáo được công bố vào tháng 03/2021, Câu lạc bộ Ký giả Ngoại quốc của Trung Quốc (FCCC) đã ghi lại cách nhà cầm quyền Trung Cộng sử dụng các thủ đoạn bao gồm cả các biện pháp ngăn chặn virus corona để hạn chế việc đưa tin của ngoại giới trong năm 2020. Báo cáo này, dựa trên một khảo sát với 150 thành viên, kết luận rằng quyền tự do truyền thông ở Trung Quốc “bị suy giảm đáng kể” vào năm 2020.

FCCC cho biết: “Tất cả các vũ khí quyền lực nhà nước – bao gồm cả các hệ thống giám sát được dùng để hạn chế virus corona – đều được sử dụng để quấy rối và đe dọa các ký giả, các đồng nghiệp Trung Quốc của họ và những người mà báo chí ngoại quốc tìm cách phỏng vấn.”

Liên quan đến việc đưa tin về virus corona ở Trung Quốc, 42% trong số 150 người được hỏi cho biết họ “bị yêu cầu rời đi hoặc bị từ chối tiếp cận vì lý do y tế và an toàn khi họ không gây chút rủi ro nào.”

Một số ký giả ngoại quốc đã chia sẻ trong bản báo cáo nói trên về việc họ bị quấy rối hoặc đe dọa như thế nào, bao gồm cả ông Francesc Canals, ký giả của hãng thông tấn Tây Ban Nha Televisió de Catalunya.

Ông Canals nói: “Ở Vũ Hán, và ở Bắc Kinh, trong các bản tin không thuộc loại nhạy cảm, tôi đã bị người dân địa phương, với sự hỗ trợ của cảnh sát, buộc phải xóa những dữ liệu như cảnh quay trên đường phố, mà không có lời giải thích. Ở Vũ Hán, tôi bị cảnh sát yêu cầu xóa đoạn ghi hình trên điện thoại của mình.”

Tự do báo chí ở thành phố Hồng Kông do Trung Cộng cai trị cũng đã xấu đi đáng kể trong năm 2020. Trong một tuyên bố đánh dấu Ngày Tự do Báo chí Thế giới, Câu lạc bộ ký giả Ngoại quốc tại Hồng Kông (FCCHK) tuyên bố họ “cam kết bảo vệ tự do báo chí ở Hồng Kông và trên toàn khu vực.”

FCCHK viết: “Các ký giả đã phải đối mặt với một loạt thách thức, trong đó có những quy định mới giới hạn việc cấp giấy phép hành nghề, truy tố các nhân viên của các kênh truyền thông, và áp lực ngày càng gia tăng lên quyền tự do biên tập nội dung của Đài Phát thanh Truyền hình Hồng Kông (RTHK), những lo ngại về thị thực và cuộc tấn công của những kẻ côn đồ vào một xưởng in báo.”

Vào ngày 03/05, Hiệp hội Ký giả Hồng Kông (HKJA) đưa tin chỉ số tự do báo chí của thành phố này đối với các ký giả đạt mức thấp kỷ lục, giảm xuống từ mức 42 vào năm 2013 xuống mức 32.1 vào năm 2020. Chỉ số này dựa trên cuộc khảo sát 367 ký giả từ ngày 16/02 đến ngày 21/03.

85% các ký giả cho rằng sự suy giảm tự do báo chí của thành phố là do chính quyền Hồng Kông đàn áp. Trong khi đó, 69% nói rằng “việc các quan chức chính quyền trung ương ngày càng nhấn mạnh việc một quốc gia hai chế độ đã khiến họ không thoải mái khi đưa tin về những tiếng nói bất đồng.”