Úc hủy bỏ các thỏa thuận Vành đai và Con đường với Bắc Kinh

Hôm 21/04, Bộ trưởng Ngoại giao Úc Marise Payne đã chính thức hủy bỏ các thỏa thuận gây tranh cãi Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của tiểu bang Victoria với Bắc Kinh, nói rằng những thỏa thuận này không phù hợp với lợi ích quốc gia.

Gần đây, bà Payne đã thực thi các quyền hạn được cấp theo Đạo luật Quan hệ Ngoại giao của Úc để hủy bỏ tổng cộng bốn thỏa thuận, tất cả các thỏa thuận này đều là giữa chính phủ tiểu bang Victoria và các nhà cầm quyền ngoại quốc, bao gồm Iran, Syria, và Trung Quốc.

Hai thỏa thuận bị hủy bỏ đã được Thủ hiến Daniel Andrews ký với Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia của Bắc Kinh.

Thỏa thuận đầu tiên, một biên bản ghi nhớ (MOU) vào năm 2018, cho thấy tiểu bang Victoria cam kết thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng trong khuôn khổ Sáng kiến ​​Con đường Tơ lụa trên Biển Thế kỷ 21 và Vành đai Kinh tế Con đường Tơ lụa (21st Century Maritime Silk Road Initiative and Silk Road Economic Belt) của Trung Cộng, thường được gọi là Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường.

Thỏa thuận thứ hai của tiểu bang Victoria bị hủy bỏ là thỏa thuận khung năm 2019 về việc cùng thúc đẩy BRI.

Bà Payne cũng đã hủy bỏ một MOU năm 2004 giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo của tiểu bang Victoria và Cộng hòa Hồi giáo Iran, và một Nghị định thư năm 1999 về Hợp tác Khoa học giữa bộ này và Cộng hòa Ả Rập Syria.

Bà Payne nói trong một tuyên bố rằng, “Tôi coi bốn thỏa thuận này là không đồng bộ với chính sách ngoại giao của Úc hoặc bất lợi cho các mối bang giao phù hợp với tiêu chuẩn liên quan [theo Đạo luật này] của chúng ta.” 

Đạo luật Quan hệ Ngoại giao của chính phủ liên bang cũng buộc chính phủ tiểu bang Victoria phải giao nộp các tài liệu liên quan đến một thỏa thuận bí mật thứ ba được ký kết giữa tiểu bang này và Trung Cộng.

Thỏa thuận đó được ký vào tháng 03/2017, 18 tháng trước khi thỏa thuận BRI đầu tiên được ký kết. MOU bí mật đã cam kết việc tiểu bang này sẽ hợp tác với Bắc Kinh trong các dự án cơ sở hạ tầng của Victoria thông qua quan hệ đối tác công tư (PPPs).

Nhưng ông Andrews khẳng định rằng các thỏa thuận với Trung Cộng, chẳng hạn như BRI, không đe dọa đến an ninh quốc gia và sẽ tạo ra các cơ hội việc làm.

Ông nói với các ký giả hồi tháng 08/2020, “Tôi đã luôn coi những thỏa thuận này và tất cả những thỏa thuận của chúng tôi, không chỉ với bất kỳ một quốc gia nào mà với tất cả các quốc gia khác nhau, các tiểu bang khác nhau, các tỉnh khác nhau, các khu vực khác nhau mà chúng tôi có mối quan hệ, chúng luôn giúp các doanh nghiệp tìm thị trường xuất cảng.”

Theo dự án BRI, Bắc Kinh được cho là đã cắt giảm đáng kể các công ty ngoại quốc trong các cuộc đấu thầu cơ sở hạ tầng và cung cấp các khoản vay không bền vững cho các nước đang phát triển mà rõ ràng không có đủ khả năng chi trả cho các dự án.

Thủ tướng Scott Morrison cho biết ông không thấy thỏa thuận của tiểu bang Victoria với Bắc Kinh có lợi ích gì, và báo hiệu thỏa thuận này sẽ không thể tồn tại theo các luật mới.

Ông Morrison nói, “Nếu có những lợi ích, thì lợi ích đó là gì và dùng những thứ gì để  đánh đổi? Tôi không có câu trả lời cho những câu hỏi đó vào thời điểm này, nhưng việc đánh giá những thỏa thuận đó sẽ tiếp tục.”

Hơn 1,000 thỏa thuận đã được kiểm tra

Chính phủ liên bang đã hủy bỏ bốn thỏa thuận theo Đạo luật Quan hệ Ngoại giao có hiệu lực từ tháng 12/2020.

Theo các luật mới, các tiểu bang, các vùng lãnh thổ, chính quyền địa phương, và các trường đại học công lập Úc phải thông báo cho bộ trưởng ngoại giao về các thỏa thuận với nước ngoài hiện có và dự kiến.

“Cho đến giờ, tôi đã được thông báo về hơn 1,000 thỏa thuận,” bà Payne nói, lưu ý rằng các tiểu bang và vùng lãnh thổ đã hoàn thành việc kiểm toán ban đầu của họ về các thỏa thuận hiện có với các chính phủ quốc gia ngoại quốc.

Bà cho biết 1,000 thỏa thuận mà bà đã được thông báo và kiểm tra “phản ánh mức độ phong phú và rộng lớn” của các lợi ích quốc tế của Úc và thể hiện vai trò quan trọng của các tiểu bang, các vùng lãnh thổ, các trường đại học, và chính quyền địa phương trong việc thúc đẩy lợi ích của Úc ở ngoại quốc.

Bà Payne cũng đã thông qua MOU được đề nghị giữa chính phủ tiểu bang Tây Úc và Indonesia.

Bà cho biết sẽ tiếp tục kiểm tra thêm các thỏa thuận với ngoại bang nhưng mong rằng “đa số” sẽ không bị ảnh hưởng.