Tinh thần quý tộc sinh ra từ sự cao quý của tâm hồn
E.F. Schumacher nói rằng: “Hạnh phúc của con người là đi lên cao hơn, phát triển được những tính năng cao cả nhất, và nếu có thể thì ‘được nhìn thấy Thượng Đế.’”
Con người được Đấng Sáng Thế tạo ra từ hình hài của ngài, mang những phẩm tính đẹp đẽ mà Trời phú cho. Đạo Trời là chí thiện chí mỹ, vậy nên đạo người là phải cố gắng làm được những điều chí thiện chí mỹ. Đạo làm người có ý nghĩa rất cao xa, hướng đến những điều tối thượng, tri giác về những điều đó sẽ đem đến hạnh phúc và sự cứu rỗi linh hồn.
Tinh thần quý tộc là trạng thái tinh thần cao quý sinh ra từ mong muốn hướng bản thân đến những điều cao cả như thế.
Truyền thừa văn hóa lịch sử, sáng tạo văn minh
Quý tộc thủa xưa, trước tiên là những tri thức kiệt xuất. Các bậc tiên hiền thánh nhân trong lịch sử phụng mệnh Trời giáo hóa muôn dân. Thông qua việc giáo hóa mà hình thành tầng lớp tinh anh văn hóa; tầng lớp này có vai trò quan trọng trong việc truyền thừa văn hóa truyền thống, nền tảng tri thức, tinh thần và các giá trị đạo đức cốt lõi từ ngàn xưa.
Quý tộc tinh anh là lực lượng sáng tạo ra văn minh nhân loại; những nhà triết học, văn học, nghệ thuật, tư tưởng, thần học, khoa học vĩ đại, thảy đều là những nhà quý tộc. Cho nên tầng lớp này có trách nhiệm dẫn dắt xã hội đi theo chuẩn mực cao quý.
Khi chủ nghĩa duy vật lên ngôi, tiền bạc trở thành thước đo cao nhất để đánh giá đẳng cấp; những thứ phi lý và bất công sản sinh ra tầng lớp siêu giàu, tự cho mình là tầng lớp thượng lưu bởi khối tài sản khổng lồ; sống đời xa hoa, hưởng thụ, những kẻ ngạo mạn tưởng rằng vật chất khẳng định được đẳng cấp quý tộc, trong khi lại mang tính chất lưu manh, kiếm tiền bằng các cách phi pháp lợi dụng quyền hành. Theo đà đó, giới tri thức tinh hoa ngày nay cũng không có tinh thần giới tinh anh quý tộc xưa, mà khoác cái vỏ bọc cấp tiến của chủ nghĩa xã hội, truyền bá thứ tư tưởng vô thần và lối sống biến dị nhân danh tự do, giải phóng.
Phú không phải là Quý
Tinh thần quý tộc không sinh ra từ tài sản, sự giàu có về vật chất. Ngược lại, tinh thần quý tộc là sự từ chối, chống lại chủ nghĩa tôn sùng vật dục. Phú chỉ là sự sở hữu của vật chất, nếu không có tinh thần cao quý, thì sẽ không bao giờ có thể trở thành quý tộc. Bởi quý tộc là một trạng thái tinh thần chứ không phải sự hưởng thụ vật chất.
Trữ An Bình trong “Anh quốc phong thái lục” viết: “Phàm là một quý ông quý tộc thực thụ, họ đều xem nhẹ đồng tiền.”
Sự giàu có về tiền bạc không bao giờ bù đắp được sự nghèo nàn về tinh thần. Bởi vì tiền bạc không mua được sự cao quý trong tâm hồn, sự tử tế, khiêm nhường trong hành xử, tôn nghiêm, lòng trắc ẩn và tính nhân văn; tiền bạc không mua được phẩm cách, lòng chính trực, danh dự – những điều làm nên tinh thần quý tộc, phẩm chất quý tộc thực sự.
Một tinh thần quý tộc đích thực cần sự tương ứng về đạo đức, học thức, và hành vi vì đó là tinh thần của phẩm hạnh cao thượng. Trên ý nghĩa này, tinh thần quý tộc không quan hệ gì với của cải.
Phẩm cách quý tộc là do tu dưỡng
Vị Tổ phụ của Hoa Kỳ, Tổng thống George Washington hết sức coi trọng đạo đức lễ nghĩa; khi hết nhiệm kỳ, ông viết trong thư từ nhiệm gửi quốc dân rằng: “Hai cột trụ lớn nhất cho sự hưng thịnh của quốc gia là tín ngưỡng và đạo đức.”
Thời trẻ, Washington đã tự tay chép lại 110 quy tắc lễ nghĩa xã giao, trong đó ông thể hiện tâm thái kính Thần; tôn sùng đạo đức. Còn Benjamin Franklin có 13 điều chuẩn tắc trong cuộc sống: tiết chế, kiệm lời, trật tự, quyết đoán, tiết kiệm, cần mẫn, công chính, trung dung, ngăn nắp, trầm tĩnh, liêm khiết, khiêm tốn, hết sức phù hợp với 110 nguyên tắc mà Washington coi trọng.
Tinh thần nghĩa hiệp
Tướng Lưu Á Châu khi bàn về văn hóa Hoa Kỳ và Trung Quốc, nhắc đến sự kiện 11/9, cho thấy sức mạnh của người Hoa Kỳ.
Sau khi phần trên tòa nhà thương mại thế giới bị máy bay đâm vào, lửa bốc cháy dữ dội, tình thế ngàn cân treo sợi tóc. Khi người ở tầng trên qua cửa thoát hiểm chạy xuống phía dưới, tình hình không rối loạn lắm. Người ta đi xuống, lính cứu hỏa xông lên trên. Họ nhường lối đi cho nhau mà không tranh nhau. Khi thấy có phụ nữ, trẻ em hoặc người mù tới, mọi người tự động nhường lối để họ đi trước. Thậm chí còn nhường đường cho cả một chú chó cảnh.
Hôm sau ngày 11/9, cả thế giới biết vụ việc do nhóm khủng bố người Ả Rập gây ra. Rất nhiều cửa hàng, tiệm ăn của người Ả Rập bị những người dân Hoa Kỳ tức giận đập phá. Một số thương nhân người Ả Rập cũng bị tấn công. Vào lúc đó, có khá nhiều người dân Hoa Kỳ tự nguyện đến gác trước các cửa hiệu, tiệm ăn của người Ả Rập hoặc đến các khu người Ả Rập ở để tuần tra với thiện ý là ngăn chặn xảy ra bi kịch tiếp theo.
Tướng Châu cảm thán: “Một dân tộc không có tinh thần quý tộc thì dứt khoát không thể có hành vi như vậy. Đứng trước cái chết vẫn bình tĩnh như không, e rằng không phải là thánh nhân thì cũng gần với thánh nhân.”
Tinh thần quý tộc bao hàm khí chất cao quý, nặng lòng yêu thương, đồng cảm. Sự tôn quý đến từ lòng hào hiệp, trách nhiệm, trân trọng đối với sinh mệnh con người, nhất là những người yếu thế, sống trong hoàn cảnh bất hạnh. Nó thể hiện sự giàu có trong tâm hồn và trái tim nhân hậu, không phải bởi tiền bạc. Nó cao quý không phải ở địa vị mà ở sự cao thượng, lòng bao dung và tinh thần nghĩa hiệp.
Phẩm cách quan trọng hơn sinh mệnh
Nhà chính trị Pháp Alexis de Tocqueville nói: “Thực chất của tinh thần quý tộc là trọng danh dự.”
Trọng danh dự là sự tôn nghiêm phẩm giá cá nhân. Cốt yếu của tinh thần quý tộc là xem trọng phẩm giá hơn cả sinh mạng.
Trong thảm họa tàu Titanic bị chìm, Ben Guggenheim – một nhà tỷ phú, một nhân vật nổi tiếng trong ngành ngân hàng – trong giờ phút nguy nan nhất, khi tất cả mọi người đang hối hả vội vã, ông thản nhiên thay một bộ vest dạ hội sang trọng và tuyên bố: “Tôi phải chết thật trịnh trọng, như một quý ông.”
Trong lời nhắn gửi cho vợ, ông viết: “Trên con tàu này, không có bất kỳ người phụ nữ nào bị bỏ lại trên boong tàu do người đàn ông cướp chỗ trên thuyền cứu hộ. Anh ta sẽ không chết giống một tên khốn mà sẽ như một người đàn ông chân chính.”
Quý tộc sở dĩ là quý tộc, bởi vì quý tộc xem phẩm giá, danh dự quan trọng hơn cả mạng sống; phẩm cách đem đến sự cao thượng, tôn nghiêm, và giá trị cao quý của sinh mệnh.
Tinh thần trách nhiệm
Tầng lớp tinh hoa, quý tộc hay bậc quân tử trượng phu, thì đều có một điểm chung: sự sẵn sàng hy sinh bản thân cho những lợi ích lớn lao hơn của cộng đồng. Chính tinh thần trách nhiệm là động lực, lòng tin, và sức mạnh không gì lay chuyển được của quý tộc; một khi dân tộc rơi vào khủng hoảng, quý tộc sẽ đứng phía trước dân tộc, bảo vệ và thúc đẩy văn minh nhân loại phát triển hơn.
Tổng thống Trump đã từ bỏ đế chế kinh doanh toàn cầu và cuộc sống của một tỷ phú danh tiếng nhất Hoa Kỳ để bước vào chính trường, phục vụ trong chính phủ không nhận lương. Mặc dù là vị tổng thống chịu nhiều phong ba bão táp nhất trong lịch sử chính trị Hoa Kỳ, nhưng ông chưa bao giờ nản lỏng từ bỏ sứ mệnh “Làm Hoa Kỳ vĩ đại trở lại”. Sức mạnh của ông đến từ lý tưởng sẵn sàng hy sinh vì người khác.
“Tôi tham gia vũ đài chính trị để kẻ mạnh không còn có thể tấn công những người không thể tự bảo vệ mình. Không ai hiểu hệ thống này hơn tôi. Đó là lý do tôi có thể giải quyết được.”
Lý tưởng thượng tôn mỹ đức và danh dự – nguyên tắc chung của tinh thần quý tộc – đến từ tín ngưỡng tôn giáo, bởi người có tinh thần quý tộc có đức tin mạnh mẽ vào những chân giá trị của đạo lý. Chỉ có sự kiên định vào đức tin chân chính mới có thể chuyển hóa thành sức mạnh tinh thần đạt đến trạng thái cao quý.
Tinh thần là cái gốc lập mệnh của mỗi con người, là cái gốc lớn mạnh của một dân tộc, cái gốc sinh tồn của một quốc gia. Dù ở phương Đông hay phương Tây thì phẩm chất quý tộc cũng dựa trên nền tảng giá trị phổ quát của nhân loại mà dẫn dắt bản thân hành xử cao thượng, và bằng cách đó, cùng tạo nên cốt cách của một dân tộc, một quốc gia.
Đan Thanh
Xem thêm:
