Tổ phụ Lập quốc của Đất nước chúng ta là một người con của ‘Cato’
Ngài George Washington và vở kịch đã giúp kiến lập Mỹ quốc
Xuyên suốt các thời đại, những bậc anh hùng và anh thư — cả trong đời sống thực và trong thần thoại — đã đánh thức tâm hồn khán thính giả về các hành động dũng cảm của họ. Achilles, Hector, Antigone, Aeneas, và những nhân vật khác của Hy Lạp—La Mã đã góp phần thúc đẩy toàn bộ nền văn hóa. Trong những câu chuyện và bài hát thời kỳ Trung Cổ tôn vinh vua Arthur và các Hiệp Sĩ Bàn Tròn của ông, Đại đế Charlemagne, Richard Trái Tim Sư Tử, thánh Joan xứ Arc, cùng vô số những quý bà và hiệp sĩ khác.
Tương tự, người Mỹ cũng có những bậc anh hùng kỳ vĩ được vinh danh. Phu nhân Abigail Adams, Tổng thống Abraham Lincoln, nhà phát minh Thomas Edison, anh em Wilbur và Orville Wright, và Tổng thống Theodore Roosevelt chỉ là một số tên tuổi được ghi vào lễ đường vinh quang này. Đây là những người phi thường mà lời nói và hành động của họ đã truyền cảm hứng cho những người đồng hương.
Thậm chí trong nền văn hóa hậu hiện đại thời nay, khi một số người xem thường nhiều bậc tiền nhân vĩ đại, thì chúng ta vẫn tìm kiếm những vị anh hùng để có thể học hỏi từ họ. Trẻ em và thanh thiếu niên — cũng có một số người lớn — tìm thấy các hình mẫu cho họ trong những bộ phim và truyện tranh của hãng Marvel. Những người khác nhìn nhận các ngôi sao điện ảnh, vận động viên, hoặc những doanh nhân như ông Elon Musk là hình mẫu của họ. Cũng có một số người học hỏi từ những nhân vật hư cấu, chẳng hạn như Aragorn hoặc Eowyn trong “The Lord of the Rings” (Chúa Tể của Những Chiếc Nhẫn).
Ngài George Washington cũng là một hình mẫu.
Những anh hùng của một vị anh hùng
Từ thuở thiếu thời, ngài George Washington đã say mê vở kịch “Cato” của tác giả Joseph Addison. Có thể ông không được thụ hưởng nền giáo dục cổ điển như các Tổng thống Adams, Jefferson, và các vị Tổ phụ Lập quốc khác của chúng ta, nhưng cũng giống như họ, ngài Washington có niềm say mê với những nhân vật của Hy Lạp và La Mã cổ đại, ông đã tìm thấy một người cố vấn trọn đời trong vở kịch “Cato.”
Khi còn là thanh niên, ông đã trích dẫn từ vở kịch của Addison trong một bức thư. Ông xem vở kịch “Cato” nhiều lần trong suốt cuộc đời của mình, và ông thường sử dụng những lời thoại của vở kịch hoặc diễn giải chúng bằng từ ngữ của riêng mình trong thư từ và các cuộc trò chuyện. Sau mùa đông khắc nghiệt tại Thung Lũng Forge, vào tháng 05/1778, ông đã cho diễn vở kịch này trước binh lính của mình, vở kịch đã thu hút một nhóm người dân từ vùng lân cận của Philadelphia đến xem. Những người đương thời kể rằng ông đã ngủ cùng một bản thảo của vở kịch bên cạnh chiếc giường của mình.
Rất lâu trước khi ông trở thành tướng quân của quân đội cách mạng Mỹ hoặc vị tổng thống đầu tiên theo Hiến Pháp của quốc gia mới này, ngài Washington đã tìm thấy trong Cato, cũng như trong một số nhân vật khác của vở kịch, niềm tin và mỹ đức và đưa chúng trở thành của bản thân mình.
Một người đàn ông dũng cảm
Trong vở “Cato” viết rằng “Một người đàn ông dũng cảm vùng vẫy trong những cơn bão của số phận,” được đặt sau những lời chỉ dẫn về vở kịch này:
Để đánh thức tâm hồn bằng những nét bút mềm mại của nghệ thuật,
Để nuôi dưỡng tài năng thiên bẩm, và chữa lành trái tim;
Để tạo ra nhân loại, trong ý thức đạo đức kiên cường,
Sống lại từng cảnh tượng, và trở thành những gì họ thuộc về.
Lời thơ giới thiệu vở kịch “Cato” của nhà thơ Alexander Pope lý giải những khái niệm trong tác phẩm bi kịch của ông Addison và nguyên nhân vì sao tác phẩm đã thu hút sự quan tâm của ngài Washington và những người ủng hộ cho danh dự, đức hạnh, và tự do — ở các thuộc địa Mỹ lẫn Anh quốc.
Được biểu diễn lần đầu tiên vào năm 1713, vở “Cato” thuật lại câu chuyện bi kịch của nhân vật Cato, người ủng hộ nền cộng hòa kiêm chính trị gia La Mã đã mất đi mạng sống của mình để chống lại đội quân của Julius Caesar tại Utica ở Bắc Phi. Xoay quanh Cato Trẻ là những người đàn ông và phụ nữ khác có cùng niềm tin nhiệt thành với ông dành cho nền Cộng Hòa: hai người con trai Portius và Marcus của ông, em gái Marcia của họ, nguyên lão Lucius và con gái Lucia của ông ta, và Juba — hoàng tử xứ Numidia.
Chống lại Cato, không chỉ có Caesar và quân đội hùng mạnh của ông mà còn có hai kẻ phản bội: nguyên lão La Mã Sempronius và Syphax, tướng quân của người Numidia cũng là cánh tay phải của hoàng tử Juba. Cũng giống với Cato, cả hai người đàn ông này đều hoài nghi về khả năng chống lại Caesar của họ. Tuy nhiên, khác với Cato, họ không sẵn lòng hy sinh để chiến đấu cho một nền cộng hòa đã mất, và bày ra mưu kế phản bội. Cốt truyện và chủ đề chính của vở kịch “Cato” nằm ở sự căng thẳng giữa những kẻ phản bội và những người trung thành với các phong tục và nguyên tắc cổ xưa của đế quốc La Mã.
“Cato” cũng là một vở kịch lãng mạn, một lần nữa bao hàm những lý tưởng cao cả. Hoàng tử Juba mong ước cưới nàng Marcia làm vợ, trong khi hai anh em Portius và Marcus đều đem lòng yêu thương nàng Lucia. Hai thiếu nữ này là bạn bè thường chia sẻ tâm tư về những người theo đuổi mình, và mặc dù họ đang yêu — nàng Lucia yêu mến Portius hơn anh trai của chàng — nhưng họ vẫn cao thượng chấp nhận rằng hiện tại không phải là thời gian và địa điểm [phù hợp] để chiều theo những mong muốn này.
Vở kịch kết thúc với sự bại lộ của những kẻ chủ mưu bị — hoàng tử Juba giết chết Sempronius, và Syphax tử trận trong một cuộc hỗn chiến dưới tay của Marcus, người cũng mất mạng trong trận chiến này. Trong vở kịch, cũng như trong cuộc sống, Cato thấy rằng đã mất tất cả, để bảo đảm an toàn cho gia đình và những người ủng hộ ông, ông tự vẫn sau khi chúc phúc cho cuộc hôn nhân đã định giữa nàng Marcia và hoàng tử Juba. Cùng với cái chết của ông, giấc mơ khôi phục một nền cộng hòa cũng tan biến theo.
Những nhà phê bình
Nếu không có sự hiệu đính kỹ lưỡng, vở kịch “Cato” sẽ không bao giờ thành công trên sân khấu thời nay. Ngay cả vào thời đó, những nhà phê bình đã nhận thấy vở kịch này dài dòng, thiếu hành động, và lời thoại rối rắm. Hơn nữa, các khán giả hiện đại sẽ cảm thấy ngôn ngữ của nhà soạn kịch Addison lỗi thời, các nhân vật và sự kiện thời cổ đại được viện dẫn đến không còn quen thuộc đối với hầu hết người Mỹ nữa.
Ở phần giới thiệu về vở kịch “Cato” trong quyển sách năm 1938 “Representative English Plays: From the Miracle Plays to Pinero” (Những Vở Kịch Tiêu Biểu Của Anh Quốc: Từ Những Vở Kịch Thần Thoại Đến Pinero), hai tác giả J.S.P Tatlock và R.G Martin miêu tả vở kịch này là “nhạt nhẽo về cảm xúc,” một phần là do sự khác biệt về phong vị giữa thế giới đương đại và Thời Kỳ Khai Sáng của thế kỷ thứ 18. Sau đó, hai tác giả này chia sẻ thêm, “Văn phong bóng bảy, hoàn hảo không tì vết như một số người đã nói vậy, vòng vo và quá văn học, cao ngạo, cảm xúc xuyên suốt là sự xa rời tách biệt.”
Những lời phê bình này là thích đáng, nhưng nếu như vậy, thì chúng ta không thể không hỏi rằng: Vì sao vở kịch “Cato” lại khiến những khán giả thời đó say mê và thích thú đến vậy, thậm chí là nhiều thập niên sau khi ông Addison chấp bút cho vở kịch này? Cũng như vì sao vở kịch này đặc biệt có sức lôi cuốn mạnh mẽ đối với ngài Washington?
Một lần đọc qua vở kịch “Cato” sẽ dễ dàng trả lời những câu hỏi đó.
Trách nhiệm, Danh dự, và Đất nước
Gần như trong mỗi phân đoạn của vở kịch là những cuộc thảo luận hoặc những lần nhắc đến danh dự, đức hạnh, và tự do. Tại đây, hoàng tử Juba và Cato đối thoại về “sự cao thượng của tâm hồn.” Ở đây, nàng Lucia đã thề trước những vị thần và chàng Portius, “không bao giờ đôi bàn tay thề nguyện của ta nắm lấy bàn tay của ngươi, mặc cho mây mù u ám vây quanh,” và nàng giữ gìn lời thề đó cho đến tận cùng. Tại đây, hoàng tử Juba đã hứa với Cato, “Nếu ta bỏ rơi ngài chừng nào ta còn sống, thì thiên đường sẽ bỏ rơi Juba này!” Khi nguyên lão Lucius thúc giục Cato cầu xin sự tha thứ của Caesar, người đàn ông lớn tuổi đã đối đáp rằng, “Lucius muốn ta sống để tăng thêm số lượng nô lệ của Caesar, hay khuất nhục đầu hàng, từ bỏ mục đích của La Mã, và thừa nhận một tên bạo chúa?”
Trong những dòng này và nhiều chỗ khác, chúng ta nhìn thấy mối liên hệ giữa vở kịch “Cato” với ngài Washington, với những nhà ái quốc khác trong suốt cuộc Cách mạng Mỹ quốc và quãng thời gian sau đó. Chẳng hạn như, khi Anh quốc hành quyết thanh niên 21 tuổi Nathan Hale bởi tội danh gián điệp, người ta nói rằng anh đã thốt ra những lời cuối cùng sau, “Tôi chỉ hối tiếc rằng tôi có một cuộc đời để trao cho đất nước.” Trong vở kịch vô cùng nổi tiếng này, Cato thốt lên khi chứng kiến cái chết của con trai Marcus, “Tiếc rằng khi chúng ta chỉ có thể chết một lần cho đất nước!” Một số học giả tin rằng thậm chí có lẽ chàng thanh niên Hale đã trích dẫn lời thoại này trước khi anh chết.
Chết trước khi bị tước đi danh dự không phải là một cụm từ sáo rỗng trong vở kịch “Cato.” Danh dự và đức hạnh là tất cả mọi thứ, tiền bạc và quyền lực không là gì cả, và lý tưởng đó dường như đã thu hút một người đàn ông cũng là một người lính như ngài George Washington.
Không nên để những ý kiến tiêu cực của các nhà phê bình ngăn cản chúng ta đọc “Cato,” vở kịch này có thể được tìm thấy trên nền tảng trực tuyến. Một khi chúng ta quen thuộc với ngôn ngữ hoa mỹ và trang trọng này, thì vở kịch sẽ diễn ra theo đúng nhịp độ của nó, thu hút chúng ta, và mang đến những kiến giải sâu sắc về sức hấp dẫn và lôi cuốn mà vở kịch này mang lại cho ngài Washington và những người cùng thời với ông.
Nhà soạn kịch Addison cũng không đáng phải nhận tất cả những lời nhận xét tiêu cực rằng [vở kịch này] không giàu cảm xúc. Căng thẳng dâng lên với sự xuất hiện của Caesar và sự phản bội rõ rệt của Sempronius và Syphax, những đoạn diễn thuyết và suy ngẫm về tự do càng trở nên cấp thiết hơn. Và tất nhiên, phân cảnh mà Sempronius miêu tả cách ông khiến Marcia làm trái ý nguyện của nàng — “Khi ta trông thấy nàng giãy giụa trong bàn tay của ta, với vẻ đẹp rực rỡ và vẻ quyến rũ bối rối” — không có gì hơn là sự lạnh lùng.
Cuối cùng, có lẽ chúng ta tích lũy được một chút dũng khí và nhân cách mà ngài Washington đã tìm thấy trong những ngôn từ của tác giả Addison. Tại một thời điểm, khi Marcus hỏi câu này liên quan đến cha của mình: “Nhưng liệu Cato có thể làm được gì trước một thế giới, một thế giới thấp kém, suy bại, tìm cách liên minh với ách thống trị, và cúi đầu trước Caesar?”
Hoàng Long biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
