Triển lãm nhà nguyện Sistine của Michelangelo vòng quanh Mỹ quốc
Điều kỳ diệu của tạo hóa có thể ghé thăm thành phố của bạn
Vào 500 năm trước, danh họa Michelangelo đã buộc các giáo hoàng, nhà vua và các vị hồng y phải ngửa cổ và nhìn lên Thiên đường. Ngày nay, vinh quang trần nhà bích họa của ông đã được mang xuống Trái đất thông qua cuộc triển lãm lưu động “Trần nhà nguyện Sistine của Michelangelo: Cuộc triển lãm.” Triển lãm hấp dẫn này, hiện đang được trưng bày ở Chicago, San Francisco, San Antonio, Texas, và Charlotte, Bắc Carolina, chào đón những du khách vinh dự rảo bước giữa 34 bức bích họa, tái hiện kích thước thật của các bức tranh từ bậc thầy, được sắp xếp theo trình tự như trong Nhà nguyện Vatican và khoảng cách gần đủ để chạm vào.
Năm 1508, một Michelangelo Buonarroti không sẵn lòng được mời đến để sơn mái vòm của nhà nguyện Sistine, cho giáo hoàng Sixtus IV, người xây dựng nhà nguyện. Điêu khắc gia, 33 tuổi, đã vội vã đến Rome vài năm trước đó, mơ ước viễn cảnh thiết kế một lăng mộ vĩ đại cho đương kim Giáo hoàng, Julius II (tình cờ là cháu của Giáo hoàng Sixtus.) Tuy nhiên, giấc mơ tạo ra một di sản bằng đá cẩm thạch hoành tráng của ông đã tan thành mây khói khi vị bảo trợ giáo hoàng của ông đã chuyển hướng sự chú ý và uỷ quyền cho Michelangelo vẽ 12 tông đồ trên trần nhà nguyện Sistine.
Dạo bước qua những hình ảnh muôn màu muôn vẻ của cuộc triển lãm, được tái tạo tỉ mỉ bằng cách sử dụng kỹ xảo nhiếp ảnh có độ phân giải cao và kỹ thuật in ấn sáng tạo trên vải để mô phỏng bức bích họa, du khách sẽ không tìm thấy một tông đồ nào trên trần nhà nguyện Sistine, bởi vì người nghệ sĩ quá tham vọng để tái hiện lặp đi lặp lại một chủ đề hình ảnh cổ xưa. Thay vào đó, ông thuyết phục giáo hoàng Julius II để ông bắt tay vào dự án khổng lồ hơn là thuật lại Sách Sáng Thế, cuốn sách đầu tiên của Kinh thánh, dọc theo chiều dài của trần nhà.
Sự gần gũi của các bức ảnh tại cuộc triển lãm đã gây ra một cú sốc giống như những gì giáo hoàng Julius và các đồng nghiệp đã cảm thấy, khi lần đầu tiên họ nhìn thấy trần nhà bích hoạ hoàn thành vào ngày 31/10/1512. Chúa Cha lớn tuổi nhưng vạm vỡ, xoay người tạo ra ánh sáng và bóng tối, mặt trời và mặt trăng; những đàn ông và phụ nữ xoay người và chuyển động, tiếp nhận lời khải thị linh thiêng trong khi những du khách đi ngang qua.. Tác động thị giác to lớn của các hình người khổng lồ (Nhà tu tiên tri cao 3m) đã bật mí chìa khóa thành công của Michelangelo. Ông đã tập trung vào một thứ duy nhất, đó là hình dáng con người.
Có những nhân vật xuất hiện ở khắp mọi nơi trong triển lãm, xung quanh là các dầm và hốc kiến trúc được sơn giả của các nghệ sĩ — một loại giàn leo, đơn giản, hiện lên đầy giá trị nhân văn đang khai nở. Kể từ khi ra mắt lần đầu tiên tại Dallas vào năm 2016, cuộc triển lãm đã đi qua nhiều thành phố và được đặt ở nhiều địa điểm khác nhau như cung điện Gothic, nhà thờ, Trung tâm mua sắm của Mỹ và một cửa hàng bách hóa cũ – nhưng khuôn khổ spartan của Michelangelo thích ứng với mọi khung cảnh.
Một trong những thách thức lớn nhất khi sơn trần nhà Sistine là độ cao của nó – cách mặt đất 13m. Để bù đắp về mặt khoảng cách, Michelangelo đã vận dụng một cách tài tình ánh sáng, bóng tối và màu sắc. Tuy nhiên đến với triển lãm, những màu sắc rực rỡ có thể còn gây choáng ngợp hơn nữa. Bridgeman Images, đại diện toàn cầu về bản quyền hình ảnh của Vatican, đã cung cấp các hình ảnh cho cuộc triển lãm, được chụp sau quá trình trùng tu kỳ diệu từ năm 1981 đến năm 1999. Cuộc trùng tu này đã loại bỏ bụi bẩn hàng thế kỷ để khám phá ra một màu sắc tuyệt đẹp từ xanh lưu ly đến cam rực. Màu sắc rực rỡ nhất được khắc hoạ cho các bức tranh vẽ nhà tiên tri nam và nữ, những người đàn ông và phụ nữ truyền thống theo đạo Do Thái và không phải Do Thái, những người tiên đoán sự giáng sinh của Chúa Giêsu Christ. Du khách có thể chứng kiến những hình ảnh này phát triển về kích thước và độ sáng như thế nào khi họ tiến gần hơn đến vị trí đặt bệ thờ, bắt đầu bằng nữ tiên tri Delphic tuyệt đẹp. Những người khổng lồ này như bay ra khỏi mặt phẳng hình ảnh, chọc thủng không gian như một nhịp trống, màu sắc rực rỡ và hình dạng mở rộng đến đỉnh điểm.
Triển lãm Michelangelo tại Los Angeles
Ưu điểm của cuộc triển lãm
Martin Biallas, người sáng lập và Giám đốc điều hành của sự kiện Special Entertainment Events (SEE,) công ty xây dựng và sắp đặt triển lãm, đã phát biểu trong một cuộc phỏng vấn với Chicago Sun Times về cách chương trình SEE Sistine loại bỏ vấn đề đám đông, dòng người, người trông coi cản trở và cả camera. Bên cạnh những lợi ích thiết thực, triển lãm còn mang đến cho khách tham quan một cơ hội có một không hai để chiêm nghiệm vẻ đẹp này một cách sâu sắc hơn nữa.
Trong tác phẩm “Chúa trời tạo ra Adam,” người xem có thể chiêm ngưỡng sức sống tiềm tàng của Adam, người nằm trên lớp đất sét mà từ đó chàng được tạo hình, một đầu gối đang co lại của chàng sẵn sàng hoạt động khi chạm vào ngón tay lẫy lừng của Chúa. Nhìn vào chiếc áo choàng phủ lên người Đức Chúa trong cùng một bức tranh, điều mà Tiến sĩ Frank Meshberger đã miêu tả xuất sắc vào năm 1990, như băng qua phần tiết diện của bộ não con người. Du khách có thể nhận thấy Eve đang ôm chặt lấy cánh tay còn lại của Ngài, đã nằm trong tâm trí của Đấng Tạo hóa. Có lẽ đây sẽ là lúc mà người xem nhận ra rằng Đức Chúa trời tạo ra Eva,”giữ vị trí kiêu hãnh ở chính giữa trần nhà, chứ không phải là “Đức Chúa trời tạo ra Adam. Đây cũng là cơ hội tuyệt vời để đối chiếu hình dáng mạnh mẽ tràn đầy sức sống, đang thức dậy của Adam với cơ thể già nua, gầy gò của Noah say rượu, người đã kết thúc chu kỳ triển lãmnhững bức tranh.
Các bậc cha mẹ đưa trẻ đến khám phá viên ngọc quý này (mà không phải căng thẳng và tốn kém chi phí cho một chuyến tham quan đến Ý) có thể chọn tập trung vào một trong những thú vui chưa từng được ca ngợi của trần nhà: các gia đình nhỏ tạo nên tổ tiên của Chúa Kitô, được miêu tả vào phần dưới của trần nhà. Đôi khi họ bị lãng quên trong nhà nguyện vì những người hàng xóm thống trị hơn của họ, những bức ảnh về người mẹ, người cha và các em nhỏ đang diễn ra nhiều hoạt động khác nhau như nấu ăn, chăm sóc, vui chơi, ngủ, chải chuốt — và cấu thành của những yếu tố nhân văn nhất tạo nên những câu chuyện lớn hơn.
Sự phán xét cuối cùng
Màn hình cuối cùng dẫn người thưởng lãm đến nhiệm vụ khó khăn nhất của Michelangelo, “Sự phán xét cuối cùng.” Bức tượng này mô tả câu chuyện Kinh thánh về ngày tận thế được vẽ 25 năm sau bức bích hoạ trần nhà, hậu quả của cuộc Cải cách Tin lành và sau khi Michelangelo biết rằng dự án lăng mộ của ông sẽ không bao giờ được thi công, vậy nên hình ảnh sự tích trong Kinh thánh về ngày tận thế này càng gây ấn tượng sâu sắc hơn. Michelangelo đã khắc hoạ 391 hình dáng cơ thể khác biệt trên nền màu xanh coban đầy mê hoặc, không có khuôn khổ cấu trúc. Các hình vẽ nhỏ và tối ở các tầng thấp hơn, tăng dần đến ánh quang huy rực rỡ với hình ảnh đầy cảm hứng về Chúa Giê-su ở đỉnh cao.
Kích thước quá lớn của mớ bòng bong nhân loại này có thể là một hình ảnh đáng sợ, vì vậy, người ta hoan nghênh sự phân tâm của bức chân dung ma quái mà họa sĩ vẽ trong lớp da của một vị thánh hay đôi tai hề và cái đuôi của con rắn trên một giáo sĩ mập mạp. Michelangelo đã trả thù sau khi giáo sĩ chỉ trích tác phẩm vì ảnh khoả thân. Khi nó được dùng làm bối cảnh cho việc bầu chọn Giáo hoàng trong các mật nghị của họ, phán xét cuối cùng như là biểu tượng của trách nhiệm giải trình, như lời nhắc nhở về hậu quả của những hành động.
Một ảnh hưởng của đại dịch hiện nay là thúc đẩy sự kết nối trên toàn thế giới đối với các tương tác ảo, được hỗ trợ bởi sự phát triển của công nghệ kỹ thuật số. Tại Special Entertainment Events, nơi tổ chức các cuộc triển lãm như chương trình Du hành giữa các vì sao và Bảo tàng Ẩm thực Kinh tởm, xứng đáng được ghi nhận vì đã lấy một mô hình phổ biến và áp dụng nó vào một cấp độ văn hóa cao hơn. Mặc dù có một vài khoảnh khắc ngờ nghệch xen lẫn vào (ảnh chụp cùng Michelangelo và sự xuất hiện những khách mời mặc trang phục của các giáo hoàng và vệ binh Thụy Sĩ), nhưng cuộc triển lãm vẫn rất đáng trân trọng.
Mặc dù trải nghiệm qua trung gian này có rất nhiều điều đáng được nhắc đến, ngay cả khi hiện tại đã có du lịch, nhưng không có lựa chọn nào thay thế cho việc được chiêm ngưỡng thực tế. Có một lý do tại sao “người giữ im lặng” cố gắng giữ cho Nhà nguyện Sistine yên tĩnh. Họ được giao trách nhiệm bảo tồn một trong những địa điểm linh thiêng nhất của Kitô giáo, nơi giáo hoàng, người trông nom 1,4 tỷ linh hồn, được chọn và là nơi các tín đồ đã cầu nguyện trong gần 500 năm. Triển lãm không chỉ làm giảm đi vẻ uy nghiêm và huyền bí của không gian tôn nghiêm, mà còn làm giảm đi cảm giác phổ quát đặc biệt đến từ việc được hoà vào những đám đông. Và chúng ta chợt nhận ra rằng con người, bất kể tín ngưỡng hay màu da, đều có chung một cảm quan để thăng hoa vẻ đẹp tinh thần và trí huệ.
Để biết thêm thông tin về “Trần nhà nguyện Sistine của Michelangelo: Cuộc triển lãm,” vui lòng xem ChapelSistine.com
Elizabeth Lev là một nhà sử học nghệ thuật sinh ra ở Mỹ, giảng dạy, thuyết trình và hướng dẫn tại Rome.
Bài viết này được xuất bản trên tạp chí American Essence.