Bolivia: Đóng cửa kinh tế chính là tự do thoát khỏi các nguồn lực và chính quyền xã hội chủ nghĩa
Giờ đây, Santa Cruz, thành phố lớn nhất của Bolivia hiện lên với những con đường vắng vẻ, những cửa hàng mặt tiền và văn phòng vắng lặng sau cánh cửa đóng kín, trải dài trong tầm mắt. Những đại lộ thường tắc nghẽn xe cộ, nay ít người qua lại, đôi khi chỉ có một vài người đi xe đạp hoặc xe máy trên đường.
Sở dĩ mọi thứ dừng lại là bởi vì người dân đã dựng lên những rào chắn tại hàng chục giao lộ khắp thành phố, làm tê liệt giao thông và hoạt động thương mại thường nhật từ ngày 22/10.
Cuộc đình công dân sự, còn hơn cả một cuộc biểu tình thông thường, là dấu hiệu của một cuộc đấu tranh dai dẳng của người dân Santa Cruz. Được gọi một cách trìu mến là “Crucenos,” tức là người dân Santa Cruz, người dân địa phương ở trong khu vực đã khởi xướng một đợt đóng cửa kinh tế tự nguyện trên toàn phân bộ để thúc ép một sự chia sẻ công bằng các nguồn lực từ chính quyền xã hội chủ nghĩa cố hữu của đất nước.
Một cuộc điều tra dân số bị trì hoãn đã làm dấy lên sự bạo loạn.
Một cuộc điều tra dân số chính thức là điều mà rất ít cư dân của các quốc gia phương Tây để tâm lo lắng, chứ đừng nói đến tiền bạc. Ở Bolivia, cuộc điều tra dân số ban đầu được lên kế hoạch hồi năm 2020, sau đó bị trì hoãn và trở thành điểm then chốt của một trận chiến chính trị. Lãnh đạo Đảng Phong Trào Hướng tới Chủ Nghĩa Xã Hội (Movement for Socialism, MAS) và Tổng thống Luis Arce đang bế tắc với chính quyền khu vực cánh hữu và những người biểu tình ở Santa Cruz.
Phe đối lập chính trị và những người tổ chức đình công muốn cuộc điều tra dân số quốc gia diễn ra vào năm 2023 đến năm 2024, theo đó kết quả được công bố trước cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo vào năm 2025. Một cuộc điều tra dân số chính thức sẽ cung cấp cho phân bộ này [Santa Cruz] nhiều dân biểu hơn ở cả thượng viện và hạ viện của chính quyền. Theo luật, chính quyền Tổng thống Arce cũng buộc phải phân phối nhiều tiền hơn cho Santa Cruz do dân số tại phân bộ này đang tăng nhanh.
Phân bộ của người Amazon ở Santa Cruz là động lực kinh tế của Bolivia. Phân bộ này tạo ra 72% nguồn cung cấp lương thực của quốc gia và đóng góp gần 30% tổng sản phẩm quốc nội của đất nước.
Ngoài ra, phân bộ này còn là nhà sản xuất năng lượng hiệu quả cao. Năm ngoái (2021), khu vực này đã phá vỡ kỷ lục sản xuất nhiên liệu hóa thạch nội địa. Sản xuất hydrocarbon lỏng tăng lên hơn 14 ngàn thùng mỗi ngày, trong khi khí đốt tự nhiên tăng lên 16 triệu mét khối mỗi ngày.
Nhiều người Crucenos tin rằng sức mạnh sản xuất của phân bộ này, kết hợp với chính quyền khu vực thiên hữu và đạo đức lao động theo chủ nghĩa tư bản, là lý do vì sao MAS đang trì hoãn cuộc điều tra dân số chính thức.
Bởi vì cùng với việc thừa nhận dân số đang tăng, thì việc có nhiều tiền hơn, và nhiều chính trị gia hơn sẽ đi kèm với nhiều quyền lực hơn.
Ngoài vấn đề về chính trị, một số người dân địa phương tại Santa Cruz cho biết thật ra đóng cửa kinh tế có liên quan đến sự tự do nhiều hơn là nhắm đến một cuộc điều tra dân số.
Ông Ramiro Santiago, một doanh nhân 65 tuổi và là chủ trang trại vui thú điền viên, đã chuyển từ Cochabamba đến Santa Cruz bởi vì người dân địa phương ở đây rất thân thiện. Ông nói với The Epoch Times rằng, “Vấn đề này là hoạt động chính trị. Chính quyền không muốn chia sẻ công bằng các nguồn lực cho chúng tôi.”
Ông Santiago là một trong những người lãnh đạo cuộc đình công và là người tuần tra một rào chắn gần một huyết mạch giao thông trên Đại Lộ San Martin. Ông tin rằng chính quyền của Tổng thống Arce đã thể hiện một “cơn thèm khát” quyền lực và nếu người Crucenos không hành động ngay bây giờ, tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn.
Phân bộ Santa Cruz không xa lạ với việc chống lại chính quyền cầm quyền.
Vào năm 2019, phân bộ này đã dẫn đầu một phong trào toàn quốc nhằm bãi nhiệm cựu Tổng thống theo xã hội chủ nghĩa Evo Morales khỏi chính quyền sau một cuộc tổng tuyển cử đầy cạnh tranh. Vào thời điểm đó, ông Morales đã ra tranh cử và, được cho là, đã giành được một nhiệm kỳ thứ tư vi hiến. Điều này diễn ra bất chấp sự thất bại của một cuộc trưng cầu dân ý mà lẽ ra cho phép ông nắm giữ nhiệm kỳ thứ tư hồi năm 2016
Ngày nay, ông Arce – cựu bộ trưởng kinh tế dưới thời ông Morales – đang điều hành đất nước.
“Mục tiêu chính của chính quyền là loại bỏ sự tự do của chúng tôi,” ông Santiago kiên quyết tuyên bố.
Tuy nhiên, cuộc chiến chống lại chính quyền của ông Arce khiến cho người Crucenos phải trả một cái giá đắt. Sau sáu ngày đóng cửa kinh tế toàn bộ, người dân địa phương bắt đầu cảm thấy túng quẫn. Các trạm xăng sắp hết nhiên liệu. Sau khi việc mua sắm thực phẩm được phân bổ trong vài giờ thì các kệ hàng trong cửa hàng bách hóa đã dần dần trống rỗng.
Một người biểu tình, yêu cầu được gọi là Rodrigo, đã nói với The Epoch Times rằng, “Đây là một sự hy sinh thiết thực đối với mọi người. Quý vị có thể chứng kiến tất cả các doanh nghiệp đều đóng cửa.”
Một mái che di động với những chiếc ghế đằng trước một trung tâm mua sắm lớn, để cho những người biểu tình nghỉ ngơi trước cái nóng 95 độ F. Từ đây, ông Rodrigo để ý một số rào chắn dựng tạm bằng những khối bê tông vỡ, dải băng cảnh sát, và những cành cây. Vào một ngày bình thường, ông làm một luật sư ở thủ phủ phân bộ này.
Ông Rodrigo cho biết, “Họ [chính quyền MAS] đang vi phạm luật của chính họ. Họ không muốn tiến hành điều tra dân số vì nếu làm như thế, thì họ sẽ phải chi nhiều tiền hơn cho khu vực này.”
Và trong khi một vài người Crucenos cảm thấy Tổng thống Arce đang phớt lờ những nỗ lực của họ, thì tác động khi phân bộ Santa Cruz ngừng hoạt động đã có thể được cảm nhận trên toàn quốc. Hôm 26/10, Bộ trưởng Bộ phát triển sản xuất, ông Nestor Huanca, đã thông báo tạm ngưng xuất cảng lương thực từ Bolivia để bảo vệ chuỗi cung ứng địa phương cho đến khi cuộc đình công dân sự kết thúc.
Hôm 22/10, các cuộc đàm phán ban đầu giữa các quan chức Santa Cruz và những người đại diện cho Tổng thống Arce đã thất bại vì những yêu cầu thiếu linh hoạt của cả hai bên. Tuy nhiên, ông Arce cho biết một “giải pháp rốt ráo” cho cuộc điều tra dân số bị trì hoãn sẽ được công bố sau cuộc họp với những người đại diện đến từ tất cả chín phân bộ tại Cochabamba hôm 28/10.
Và trong khi người dân Santa Cruz hy vọng về một giải pháp, những người khác cho rằng cuộc họp nói trên sẽ không mang lại kết quả gì tốt đẹp.
“Đầu tiên, cuộc xung đột diễn ra tại Santa Cruz, chứ không phải ở Cochabamba. Nếu chúng ta có sự khởi đầu tích cực thì cuộc họp nên diễn ra ở đây,” ông Santiago nói.
Ông Rodrigo chia sẻ cảm xúc của mình, rằng việc ông Arce từ chối đến Santa Cruz là “đang chế giễu chúng tôi và nỗ lực của chúng tôi.”
Cuộc đình công dân sự đã vượt ra ngoài biên giới của Santa Cruz và nhanh chóng nhận được sự ủng hộ trên toàn quốc. Các nhà tổ chức biểu tình đến từ các phân bộ như La Paz, Beni, Tarija, Cochabamba, và Chuquisaca đã tổ chức các cuộc diễn hành và biểu tình ủng hộ yêu cầu một cuộc điều tra dân số năm 2023.
Tại thủ phủ La Paz, cuộc diễn hành ôn hòa ủng hộ cuộc đình công của phân bộ Santa Cruz yêu cầu một cuộc điều tra dân số vào năm 2023 đã vấp phải sự phản đối dữ dội từ những người ủng hộ MAS diễn ra hôm 26/10. Những người ủng hộ MAS đã ném đá và bắn pháo hoa vào những người biểu tình ôn hòa. Cuối cùng cảnh sát đã đến và giải tán những kẻ tấn công bằng hơi cay.
Hôm 27/10, các hãng thông tấn địa phương đã đưa tin về một cuộc tấn công khác của những người ủng hộ MAS nhắm vào những người biểu tình yêu cầu cuộc điều tra dân số năm 2023 ở vùng trồng nho làm rượu Tarija.
Cảnh sát xác nhận một thường dân bị thương vong do đụng độ bạo lực giữa bên ủng hộ cuộc điều tra dân số năm 2023 và bên ủng hộ đảng MAS tại thị trấn Puerto Quijarro hôm 22/10.
Những người phản đối cuộc đình công tại Santa Cruz chủ yếu là những người ủng hộ đảng MAS, nhiều người trong số họ không thể chịu đựng giá cả tăng cao và tình trạng khan hiếm hàng hóa đang tác động đến các khu vực nghèo nhất của đất nước.
Tuy nhiên, người Crucenos tuyên bố sẽ giữ vững lập trường của họ bất chấp các cuộc tấn công.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục miễn là chúng tôi có thể duy trì được. Người dân muốn được lắng nghe,” nhà tổ chức biểu tình Christian Gutiérrez nói với The Epoch Times.
Ông Gutiérrez và nhóm biểu tình của ông kiểm soát việc phong tỏa ở một đầu cây cầu bắc qua Sông Pirai, nơi có một cụm thanh chắn xe máy ra vào, và có người đi bộ để đánh giá xem liệu họ có thể và phương tiện nào có thể đi qua được hay không.
Trong trường hợp khẩn cấp, xe cứu thương, các nhân viên chủ chốt, và người dân thường được cho phép đi qua mà không có vấn đề gì.
Ở đầu bên kia của cây cầu, ông Joe Miguel, người ủng hộ cuộc đình công dân sự, di chuyển một tấm nâng hàng vận chuyển được tái chế, để cho một chiếc xe máy đi qua rào chắn. “Hiện thời, tôi ở đây mỗi ngày. Tôi cam kết ở đây trong thời gian lâu dài,” ông Miguel nói với The Epoch Times.
“Chúng tôi cần sự ôn hòa giữa những người dân Bolivia. Ở đây chúng tôi là những người ôn hòa,” ông Rodrigo cho biết.
Giống như nhiều người Crucenos, ông hy vọng ông Arce sẽ chấp nhận ngày tổ chức cuộc tổng điều tra dân số.
Nhã Đan biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
