Iran và IAEA mở rộng thỏa thuận giám sát, ngăn chặn khủng hoảng trong đàm phán nguyên tử
VIENNA/DUBAI—Iran và Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đang gia hạn thêm một tháng cho thỏa thuận giám sát đã hết hạn gần đây, cả hai bên cho biết hôm thứ Hai (24/05), [để] tránh sự sụp đổ có thể dẫn tới các cuộc đàm phán rộng hơn về việc khôi phục thỏa thuận nguyên tử Iran 2015 đi đến khủng hoảng.
Hành động này giúp giảm căng thẳng cho các cuộc đàm phán gián tiếp giữa Hoa Kỳ và Iran dự kiến nối lại tại Vienna trong tuần này. Các nhà ngoại giao Âu Châu đã cảnh báo rằng việc không gia hạn hiệp ước giám sát sẽ gây nguy hiểm cho các cuộc đàm phán đó, vốn hướng tới đưa hai quốc gia trở lại tuân thủ đầy đủ hiệp ước năm 2015.
Tuy nhiên, việc trì hoãn này sẽ chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, vì bản gia hạn đó sẽ hết hạn ngay sau cuộc bầu cử tổng thống ngày 18/06 tới đây của Iran, điều này có khả năng mang lại những bên đối thoại mới cho cơ quan giám sát của Liên Hợp Quốc và các cường quốc lớn.
“Các thiết bị và các hoạt động xác minh và giám sát mà chúng tôi đã đồng ý sẽ tiếp tục như hiện nay trong một tháng, sau đó sẽ hết hạn vào ngày 24/06,” Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết trong một cuộc họp báo.
Ông đã tuyên bố ngay sau khi đại sứ của Iran tại cơ quan này, Kazem Gharibabadi, người đã thúc giục các cường quốc nhóm họp tại Vienna để tận dụng cơ hội được gia hạn này.
“Tôi khuyên họ nên tận dụng cơ hội này, vốn đã được Iran cung cấp một cách thiện chí và dỡ bỏ tất cả các lệnh trừng phạt một cách thực tế và có thể kiểm chứng,” ông Gharibabadi cho biết hôm thứ Hai (24/05), theo truyền thông nhà nước.
Bản thỏa thuận ba tháng này được ký vào tháng Hai nhằm xoa dịu đòn giáng của Iran trong việc hạn chế hợp tác với các thanh sát viên của IAEA, đồng thời thỏa thuận này cho phép giám sát một số hoạt động mà lẽ ra sẽ bị búa rìu [dư luận] nếu tiếp tục.
Đây là một hệ thống kiểu hộp đen, trong đó IAEA không thể kiểm tra [lập tức] dữ liệu được thu thập mà phải đợi đến sau này. IAEA sẽ không có quyền truy cập vào dữ liệu được thu thập trong ba tháng qua cho đến ít nhất là ngày 24/06, ông Grossi nói và bổ sung rằng ông vẫn có thể cung cấp các bản cập nhật hàng quý về Iran theo cách tương tự
Bản thỏa thuận năm 2015 được thiết kế để bảo đảm Iran không thể phát triển vũ khí nguyên tử bằng cách hạn chế chương trình làm giàu uranium của quốc gia này. Tehran nói rằng họ chưa bao giờ muốn chế tạo bom nguyên tử.
Chính phủ ông Trump đã từ bỏ hiệp định nguyên tử cách đây ba năm và áp đặt lại các biện pháp trừng phạt kinh tế và thương mại khắc nghiệt đối với chế độ Hồi giáo này.
Iran đã đáp trả bằng cách vi phạm các hạn chế của thỏa thuận năm 2015 đối với các hoạt động nguyên tử của quốc gia này. Hành động của Iran nhằm hạn chế sự tiếp cận của IAEA xuất phát từ luật pháp được nhiều người coi là một biện pháp gây áp lực buộc chính phủ của Tổng thống Joe Biden quay trở lại hiệp ước nguyên tử và dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.
Do Francois Murphy và Parisa Hafezi thực hiện
Với sự đóng góp của Reuters
Hồng Ân biên dịch
Xem thêm:
