Một người Pháp, một khung cảnh Ý, và một khu vườn Anh
Những bức tranh phong cảnh của họa sĩ Claude Lorrain đã dẫn đến sự ra đời của các khu vườn kiểu Anh
Họa sĩ Claude Lorrain (sinh khoảng năm 1604 – mất năm 1682) của thế kỷ 17 được xem là cha đẻ của trường phái tranh phong cảnh Âu Châu. Tài năng vượt trội trong việc nắm bắt các chi tiết tự nhiên — đặc biệt là ánh sáng giúp tác phẩm của ông trở nên khác biệt. Ông Claude được người đương thời đánh giá cao, và các nhà sưu tầm tranh đã tạo ra những cảnh quan tự nhiên thực tế — lấy cảm hứng từ các tác phẩm nghệ thuật của ông.
Các bức tranh tuyệt đẹp như “Landscape With Hagar and the Angel” (Phong Cảnh có nàng Hagar và Thiên Sứ) đã dẫn đến sự ra đời của các khu vườn mang tính thẩm mỹ đậm chất Anh và có ảnh hưởng trên khắp thế giới.
Nghiên cứu vùng đồng quê La Mã
Họa sĩ Claude Gellée (tên khai sinh) sinh ra tại một ngôi làng ở Công quốc Lorraine xinh đẹp của miền đông bắc nước Pháp. Ở những quốc gia nói tiếng Anh, ông được gọi đơn giản là Claude. Lần đầu tiên ông du ngoạn đến Ý là khi còn niên thiếu và đến năm 1628 thì định cư lâu dài ở Rome.
Mặc dù thiếu nền giáo dục và đào tạo chính quy ban đầu, nhưng bù lại họa sĩ Claude sở hữu tài năng thiên phú hơn người. Thời điểm đó, thành Rome đã nổi tiếng có cộng đồng nghệ thuật sôi động, có cả những nghệ sĩ người Ý và ngoại quốc. Ông Claude học tập dưới sự dẫn dắt của nghệ sĩ kiến trúc cảnh quan và ảo ảnh Agostino Tassi. Ngoài ra, ông còn được truyền cảm hứng từ những khung cảnh cổ điển hài hòa đặc trưng trong các tác phẩm của những danh họa theo trường phái Baroque Bolognese như, Annibale Carracci và Domenichino, cũng như chịu ảnh hưởng từ các nghệ sĩ phương bắc chuyên về tranh phong cảnh, ví dụ như Adam Elsheimer.
Phong cách đặc biệt và kỹ năng nghệ thuật của ông Claude đã mang lại cho ông thành công vào đầu những năm 1630. Ông nhận được sự bảo trợ quan trọng cả trong và ngoài nước, trong đó có Giáo hoàng Urban VIII, một loạt các hồng y, Vua Philip IV của Tây Ban Nha, và các nhà quý tộc Pháp. Các nhà sưu tầm nổi bật tiếp theo là những quý tộc Anh tham gia vào “Grand Tour of Europe” (Chuyến du lịch đến các thành phố quan trọng nhất của châu Âu) trong hai thế kỷ sau đó. Với lòng nhiệt thành, họ đã mua lại nhiều bức tranh và bản vẽ của ông để mang về Anh. Một số tác phẩm này vẫn nằm trong các bộ sưu tập tư nhân, đặc biệt là những ngôi nhà lớn ở miền quê nước Anh, trong khi một số bức tranh khác sau này được di chúc lại cho các tổ chức công. Các nghệ sĩ Anh thế kỷ 18 và 19 chịu ảnh hưởng sâu sắc từ tác phẩm của họa sĩ Claude gồm, họa sĩ Thomas Gainsborough, họa sĩ J.M.W. Turner, và họa sĩ John Constable.
Các bức tranh phong cảnh của họa sĩ Claude truyền tải một cách tài tình màu sắc và ánh sáng môi trường, gồm cả việc chắt lọc thời gian cụ thể trong ngày và các điều kiện khí quyển. Tranh của ông đặc trưng bởi tính trữ tình, gợi lên một cảnh quan lý tưởng vừa tự nhiên vừa có trật tự. Phần lớn các tác phẩm của ông thể hiện những cảnh ngoài trời kết hợp.
Nếu ông vẽ nhân vật thì thường nhân vật đó sẽ được thể hiện với kích thước nhỏ và hài hòa vào bối cảnh. Mặc dù thiếu nền tảng giáo dục ban đầu, nhưng khi còn là một nghệ sĩ triển vọng, ông Claude đã trau dồi lượng lớn các câu chuyện thần thoại, văn học, và Kinh Thánh để vẽ nên các tác phẩm có nội dung tương tự. Vào thời điểm đó, các tác phẩm nghệ thuật về các chủ đề này được xem là danh giá hơn so với những bức tranh phong cảnh đơn thuần.
‘Phong Cảnh có Nàng Hagar và Thiên Sứ’
Bức tranh “Landscape With Hagar and the Angel” (Phong Cảnh có Nàng Hagar và Thiên Sứ) tái hiện câu chuyện trong Sáng Thế Ký của Kinh Cựu Ước. Câu chuyện trong Kinh Thánh thuật lại rằng, nàng Hagar là một hầu gái người Ai Cập đã sinh con cho ông Abraham. Nàng đã tranh cãi với bà Sarah, người vợ không sinh được con cho ông Abraham, và sau đó nàng Hagar chạy trốn vào sa mạc. Khi hết nước uống, nàng đặt con trai mình là Ishmael dưới một bụi cây và cầu nguyện Chúa cứu giúp. Sau đó, một Thiên sứ đã xuất hiện. Thiên sứ ban nước cho Hagar và khuyên nàng trở về với vợ chồng ông bà Sarah và Abraham, vì Chúa đã hứa rằng Ishmael sẽ trở thành nhà lãnh đạo vĩ đại.
Bức tranh canvas năm 1646 này được sáng tác vào thời kỳ đỉnh cao trong sự nghiệp của họa sĩ Claude. Đây là một trong nhiều bức tranh ông vẽ về câu chuyện nàng Hagar. Câu chuyện này cũng là chủ đề phổ biến trong nghệ thuật Hà Lan hồi thế kỷ 17, nổi bật nhất là là danh họa Rembrandt và những người theo ông. Điều thú vị là những diễn giải trực quan của họ lại tập trung vào nhân vật, trong đó nàng Hagar và Thiên sứ thường được khắc họa như khía cạnh chủ đạo của tác phẩm, còn cảnh quan thì ít quan trọng hơn.
Phong cảnh là tâm điểm chú ý trong bức tranh “Landscape With Hagar and the Angel” của ông Claude. Mặc dù câu chuyện về nàng Hagar diễn ra trên sa mạc, nhưng ông Claude lại khắc họa một khung cảnh xanh tươi, đẹp nên thơ ở vùng quê La Mã, được làm dịu đi nhờ ánh mặt trời chiếu qua màn sương mờ ảo. Ông chắt lọc những yếu tố cốt lõi của câu chuyện: có nguồn nước dưới dạng một con sông; Thiên sứ chỉ tay về một thị trấn xa xăm để khuyên nàng Hagar quay trở lại nơi đó; tay khác Thiên sứ chỉ vào Hagar để truyền đạt giao ước của Chúa.
Chủ sở hữu cuối cùng của bức tranh này là nhà sưu tầm người Anh Sir George Beaumont. Người ta tin rằng đây là một trong những tác phẩm yêu thích của ông, vì họ nói ông đã mang theo bức tranh này mỗi khi đi du lịch. Năm 1826, ông đã quyên tặng bộ sưu tập nghệ thuật của mình cho Phòng Trưng bày Quốc gia, London, nhưng vẫn yêu cầu giữ lại bức tranh này cho đến khi qua đời. Tư liệu cũng cho thấy bức tranh “Landscape With Hagar and the Angel” (Phong Cảnh có Nàng Hagar và Thiên Sứ) được họa sĩ Constable — người mà ngài Beaumont từng bảo trợ — hết lòng ngưỡng mộ.
Ảnh hưởng đến khiếu thẩm mỹ của người Anh
Ở Anh trong thế kỷ 18, một cuộc trỗi dậy về mặt thẩm mỹ đã mở đầu cho việc chống lại xu hướng ưa chuộng các khu vườn hình học cứng nhắc. Những người đề xướng mong muốn phát triển một khu vườn tự nhiên, không bó buộc hình thức mà giống một công viên hơn. Nguồn cảm hứng đến từ văn học cổ điển cùng những hình ảnh đồng quê La Mã, đặc biệt như được thấy trong các tác phẩm của họa sĩ Claude.
Trong một chương trình truyền hình năm 2019 có tên là “Năm Mươi Sắc Thái của Màu Xanh” (Fifty Shades of Green), nhà làm vườn nổi tiếng người Anh Alan Titchmarsh đã giới thiệu các phong cảnh trong tranh của họa sĩ Claude ở Phòng Trưng bày Quốc gia, trong đó “Phong Cảnh có Nàng Hagar và Thiên Sứ,” là một trong những khu vườn yêu thích của ông ở Anh. Ông lưu ý rằng, mặc dù họa sĩ Claude khắc họa phong cảnh Ý, nhưng những mô tả của ông lại rất giống với những khu vườn nổi tiếng ở Anh mà tới nay vẫn còn tồn tại và được yêu mến rộng rãi.
Hòa Long biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
