Những chiếc chiếu, giường bốn cọc, giấc ngủ và văn hóa
Đa số chúng ta được tạo nên từ nơi đó, nhiều người trong chúng ta được sinh ra tại nơi đó, và nhiều người trong chúng ta đã an nghỉ cũng tại nơi đó. Hầu hết chúng ta dành một phần ba cuộc đời của mình để đọc sách, trò chuyện, yêu đương, nhâm nhi một ly rượu buổi tối hoặc một tách cà phê sáng cũng ở nơi đó. Đó là nơi an dưỡng để chữa lành và phục hồi, là nơi trú ẩn an toàn của những con người đau buồn khóc đang khóc thầm lặng lẽ, đó là pháo đài mà trẻ nhỏ chạy trốn vào giữa đêm để thoát khỏi nỗi sợ hãi và đêm đen. Đó cũng vừa là thành luỹ vừa là chiến trường của những cặp vợ chồng. Và đó là phương tiện đưa chúng ta từ cõi sáng sủa, tỉnh táo và lý trí đến vùng đất của những giấc mơ và những cơn ác mộng
Tất nhiên, tôi đang nói về chiếc giường ngủ.
Món đồ nội thất thường không mấy được chú ý này thường được dùng làm phông nền cho các tác phẩm văn học và nghệ thuật. Thật vậy, chiếc giường chiếm vị trí trung tâm trong cả câu chuyện cổ tích “Công chúa và hạt đậu” và tác phẩm kinh điển “Nghìn lẻ một đêm.” Trong những họa phẩm từ khắp nơi trên thế giới, chúng ta nhìn thấy những người đang nằm ngủ, những người yêu nhau, những đứa trẻ, những người hấp hối và thi hài được các họa sĩ thể hiện đang trên giường.
Và, nếu chúng ta mở rộng định nghĩa về văn hóa vượt ra ngoài phạm vi nghệ thuật để bao hàm các phong tục và tập quán của xã hội, chúng ta sẽ thấy rằng chiếc giường không chỉ là phương tiện để chuyển tải giấc ngủ mà đôi khi còn làm sân khấu cho những màn hài kịch, chính kịch và cả bi kịch.
Từ những chiếc giường sơ khai …
Những người nguyên thủy luôn lo lắng với việc trở thành bữa ăn lúc nửa đêm cho những kẻ săn mồi hơn là chú trọng đến một giấc ngủ ngon. Các nhà nhân chủng học nghiên cứu rằng tổ tiên chúng ta thường nghỉ ngơi trên các cành cây.
Những chiếc giường đầu tiên được biết đến ước tính là đã 77,000 năm tuổi. Đó là những hố cạn được đào sâu vào lớp đất ở Nam Phi và được lót bằng cỏ và cây cối nhằm xua đuổi côn trùng. Khi xã hội phát triển hơn, người ta dựng lên những túp lều thô sơ bao gồm các khu vực ngủ chung cho cả gia đình và bất kỳ ai khác có liên quan với bộ lạc.
Trong khi hầu hết người dân ở xã hội Ai Cập và Trung Quốc vẫn tiếp tục ngủ trên chiếu hoặc cỏ – “đánh một giấc ngủ” như một cách nói vui cho việc đã đến giờ ngủ một giấc say sưa, những chiếc giường ngày càng trở nên cầu kỳ theo thời gian, cả về sự tiện nghi và vẻ ngoài. Ví dụ, một số người Trung Quốc đã xây dựng các bệ gạch có thể sưởi ấm trong suốt mùa đông. Vua của Ai Cập Tutankhamen ngủ bên dưới một tấm vàng, trong khi các nhà cai trị khác của quốc gia này cũng sở hữu các chiếc giường công phu không kém, được trang hoàng với hình ảnh được rèn tinh xảo và tượng tạc bằng kim loại quý.
Các phòng ngủ trong ngôi nhà của tầng lớp thượng lưu La Mã , được gọi là buồng ngủ, từ đó chúng ta có thuật ngữ buồng. Giống như những không gian làm việc trong các tòa nhà văn phòng hiện đại của chúng ta, những khu vực này được trang trí và thiết kế cho mục đích ngủ. Để tiếp khách hoặc họp mặt gia đình, người La Mã thích dùng khu vườn hay loại phòng ăn bộ ba gồm ba ghế vuông sofa với một bên để trống để nô lệ có thể mang thức ăn đến bàn. Người La Mã tựa mình trên ghế trong khi ăn, tương tự như cách con người hiện đại thưởng thức đồ ăn nhẹ đêm khuya trên bìa sách.
Điểm tụ họp
Trong nhiều xã hội, phòng ngủ thường chiếm không gian rộng lớn, kể cả nơi ngủ của các vị vua. Ví dụ, các gia đình nghèo ngủ chung một phòng trong nhiều thế kỷ, một phần để tiết kiệm nhiên liệu sưởi ấm. Hơn nữa, trong suốt chiều dài lịch sử của chúng ta, văn hoá ở nhiều nơi có quan niệm sống riêng lẻ hoặc cộng đồng là khác biệt so với con người hiện đại của chúng ta trong thời kỳ gia đình hạt nhân và những người độc thân thích sống một mình.
Ví dụ, bài thơ sử thi “Beowulf” bắt đầu trong một hội trường rộng lớn, Heorot, với một bữa tiệc thiết đãi thịt và rượu mật ong. Vua Hrothgar cuối cùng cũng rời khỏi lễ hội, nhưng Beowulf mới vừa đến, quân của ông ta và thuộc hạ của nhà vua đều nằm ngủ la liệt dưới sảnh, nơi Beowulf sẽ chiến đấu với quái vật Grendel vào đêm đó. Trong suốt thời Trung Cổ, không lạ gì khi những đại sảnh khổng lồ này thực hiện chức năng kép, với những người đàn ông ngủ gục trên cùng chiếc bàn mà họ đã dùng bữa.
Vào mỗi buổi sáng, Vua Louis XIV của Pháp sẽ bắt đầu công việc chính sự từ phòng ngủ xa hoa của mình. Vua Louis truyền ra những mệnh lệnh, trao đổi thư từ, tham vấn từ những đại thần và trò chuyện sôi nổi trong khi được bao quanh bởi những người hầu cận, người ghi chép, cận thần và các thành viên của tầng lớp quý tộc tuân theo các nghi thức nghiêm ngặt nhất của hoàng gia.
Trong suốt Đệ nhị Thế chiến, Thủ tướng Anh Winston Churchill thỉnh thoảng đã làm điều tương tự, nhưng theo phong cách dân chủ hơn, tiếp xúc với các nhân viên quân sự và ngoại giao khác nhau, viết hoặc đọc các bức thư và chỉ thị khi đang thoải mái nằm trên giường. Trong những lần gặp gỡ này, ông thường mấp máy điếu xì gà và một cốc rượu whisky hay nước lọc.
…đến những không gian sẻ chia
Cho đến sau Nội chiến, nhiều người Mỹ đã đi du lịch bằng cách chia sẻ phòng, và thậm chí cả giường ngủ, với bạn bè hoặc người lạ, một tình huống hoàn toàn xa lạ với văn hóa ngày nay.
Ví dụ, vào mùa thu năm 1776, cố tổng thống John Adams và nhà khoa học Benjamin Franklin ở chung phòng trong một quán trọ New Jersey trong một đêm. Theo tổng thống Adams, căn phòng ấy rất khiêm tốn, “một căn phòng lớn hơn một chút so với chiếc giường,” chỉ có một cửa sổ nhỏ. Khi Adams đóng cửa sổ trước lúc ngủ vì sợ màn đêm bao phủ, thì Franklin lại nài nỉ để được mở cửa sổ. Ông hứa sẽ giới thiệu cho Adams “Lý thuyết về cảm lạnh” của mình. Adams để toang cửa sổ, leo lên giường và chìm vào giấc ngủ khi nghe người đàn ông lớn tuổi hơn giảng về lợi ích của không khí trong lành.
Không giống như giường của Adams và Franklin, các giường khác tại nhà trọ và tư gia đều rất lớn. Chiếc giường Great Bed of Ware, được lắp đặt tại Crown Inn ở Ware, Anh, là một trong những chiếc giường to lớn nhất trong số đó và hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Victoria và Albert. Thứ đồ vật lạ lùng này đã được đề cập trong các tác phẩm của nhiều nhà thơ khác nhau, kể cả William Shakespeare. Đó là chiếc giường dài 3m và rộng bằng hai chiếc giường đôi hiện đại, và có thể dành cho bốn cặp vợ chồng ngủ một cách thoải mái.
Khi các tuyến đường sắt được mở ra ở nhiều khu vực như Vương quốc Anh và Hoa Kỳ nhằm mục đích phát triển du lịch và tập trung vào quyền riêng tư trong thời đại Victoria, các nhà trọ và khách sạn sau đó bắt đầu có phòng riêng như chúng ta biết ngày nay.
Có những đêm trằn trọc? Không chỉ bởi chiếc giường
Cuốn sách ngắn nhưng thú vị của tiểu thuyết gia Anthony Burgess “Đi ngủ nào” không chỉ nói về công dụng của chiếc giường trong nền văn hóa của chúng ta, mà còn mang đến cho chúng ta một số giai thoại đầy màu sắc về giấc ngủ: những giấc mơ và nỗi kinh hoàng ban đêm, chứng mất ngủ, chứng mộng du và cảm giác khi ngủ ở nhiều loại giường khác nhau, từ bến tàu đến chiếc giường gấp kiểu quân đội. Vô số hình ảnh về những chiếc giường và ảnh chụp tác phẩm nghệ thuật cổ điển về bối cảnh đặt xung quanh giường đã cho câu chuyện của Burgess thêm sinh động.
Sau khi mô tả về những chiếc giường cầu kỳ của Nữ hoàng Ai Cập Hetep-Heres I và vua Tutankhamen, Burgess viết “Chúng ta có thể thần thánh hóa mà nói rằng rằng các vị vua và hoàng hậu không ngủ ngon hơn trên những cỗ máy trang trí công phu của họ so với những người nông dân nằm trên nền bùn (Shakespeare luôn nói về điều này), nhưng việc trang trí một chiếc giường hẳn là không liên quan gì đến một giấc ngủ ngon.”
Ngay cả trong thời đại ngày nay của đệm mút hoạt tính và ga trải giường mềm mại cho trẻ em, nhiều người trong chúng ta vẫn cảm thấy khó ngủ như thường. Điều này có thể hiển nhiên dẫn tới thị trường thuốc ngủ đang phát triển mạnh của chúng ta, những bài báo ra đều đặn về cách ngủ ngon hơn và những lời phàn nàn thường xuyên của chúng ta về việc mất ngủ hoặc không chợp mắt được đủ tám tiếng. Chúng ta có thể lấy làm an ủi khi biết rằng, trái ngược với những gì được đồn đại, nghiên cứu mới đã chỉ ra rằng các thế hệ trước ngủ không ngon hơn chúng ta là bao.
Định nghĩa không chắc chắn về ‘Chiếc Giường’
Mặc dù là tác giả của một cuốn sách như vậy, Burgess nói với độc giả của mình ở phần cuối của “Đi ngủ nào” rằng ông đã không ngủ trên giường trong nhà riêng của mình trong nhiều năm mà trên một chiếc nệm trên sàn nhà. Ông thường bị ngã nếu ngủ trên một chiếc giường cao. Ông thích ngủ giữa ngổn ngang sách vở xung quanh chiếc nệm này, với “dụng cụ pha trà,” máy ghi âm và thậm chí là một chiếc tủ lạnh nhỏ.
Bây giờ sẽ là lời thú nhận của riêng tôi. Trong 18 tháng qua, tôi đã chìm vào giấc ngủ trong chiếc La-Z-Boy, một chiếc ghế được đẩy ra phía sau càng xa càng tốt. Sau khi con gái tôi và gia đình cháu chuyển đến miền Bắc để đi làm và đi học, đến lượt tôi chuyển khỏi tầng hầm và ngủ ở tầng một trên chiếc ghế cơ học này thay vì dọn lên ngủ trên tầng hai. Tầng trệt có ba ba lối thoát hiểm khiến tôi cảm thấy thoải mái và an toàn hơn.
Nệm Burgess có đủ tiêu chuẩn để được coi là giường không? Với bao nhiêu người đã trải qua đêm trên chiếu hoặc rơm, hẳn là như thế. Còn về La-Z-Boy? Mặc cho cái tên khá ngớ ngẩn, tôi sẽ nói đúng thế một lần nữa. Dù sao thì, tôi đã học cách ưu ái chiếc ghế hơi chật chội của mình hơn là những chiếc giường ở tầng trên, giống như những anh chàng cao bồi đã từng nói rằng hàng tháng trời nằm dài trên mặt đất khiến chiếc giường lông vũ thấy thật khó ngủ. Để diễn giải cho câu ngạn ngữ cổ, “Bạn đã dọn chiếc giường, giờ thì hãy nằm lên nó đi!”
Như Burgess đã viết về chiếc nệm của mình, ”Đây là nơi dành riêng cho việc nghỉ ngơi, ngủ, tình yêu, viết, đọc, nghe nhạc và các hoạt động khác hoặc các hoạt động không cống hiến trực tiếp vào sự thịnh vượng của thế giới, cũng có thể được xem như là một chiếc giường như chúng tôi đã có cho đến nay, không có sự nhàm chán hay định nghĩa nào, đánh giá cao nó.”
Có lẽ, giống như tổ tiên của chúng ta — những người nông dân ngủ trên sàn đất dưới mái nhà tranh hoặc những lãnh chúa ngủ trong những chiếc giường bốn cọc trong những trang viên tráng lệ — chúng ta có thể nôm na gọi chiếc giường là nơi mà chúng ta thường xuyên nằm xuống và tìm kiếm sự nghỉ ngơi trong giấc ngủ.
Và với định nghĩa lỏng lẻo đó, hỡi những độc giả tuyệt vời của tôi, tôi chúc bạn có giấc ngủ ngon.
Ông Jeff Minick có bốn người con và rất nhiều cháu đang ở tuổi lớn. Trong 20 năm, ông đã dạy lịch sử, văn học, và ngôn ngữ Latin cho các học sinh tại Asheville, Bắc Carolina. Ông là tác giả của hai cuốn tiểu thuyết có nhan đề “Amanda Bell” và “Dust On Their Wings,” và hai tác phẩm hiện thực có nhan đề “Learning As I Go” and “Movies Make The Man.” Hiện tại, ông sống và làm việc tại Front Royal, Virginia. Quý vị có thể theo dõi ông tại trang JeffMinick.com.
