Phân đen có thể là dấu hiệu nguy hiểm đe dọa tính mạng
Các căn bệnh nghiêm trọng thường đi kèm với các dấu hiệu cảnh báo. Các dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị đe dọa và cần được chú ý kịp thời để loại bỏ các mối nguy tiềm ẩn. Ví dụ, phân đen xuất hiện đột ngột là một dấu hiệu bất thường cần kiểm tra ngay lập tức.
Đi tiêu là một quá trình sinh học tự nhiên và thông qua xét nghiệm phân có thể phát hiện ra nhiều bệnh. Khi khám bệnh, các thầy thuốc Trung y thường hỏi về màu sắc, hình dạng và mùi của phân để biết thêm thông tin chi tiết về sức khỏe quát.
Nhìn chung, phân khỏe mạnh có màu nâu, mềm và đặc. Nếu việc đi tiêu có thay đổi đột ngột thì quan trọng là phải tìm nguyên nhân tiềm ẩn vì những thay đổi như vậy cho thấy một vấn đề trong cơ thể.
Tiếp theo, chúng ta hãy xem xét một trường hợp liên quan đến phân đen để hiểu rõ hơn về kiến thức cơ bản và phương pháp điều trị liên quan. Điều này sẽ giúp chúng ta xác định các tình huống có thể đe dọa tính mạng và thực hiện các hành động cần thiết.
Phân đen là triệu chứng thường bị bỏ qua của xuất huyết tiêu hóa trên
Nhiều người có xu hướng chỉ tập trung và cố gắng điều trị các triệu chứng bề mặt trong khi bỏ qua căn bệnh đe dọa tính mạng ẩn sau.
Một ngày nọ, một phụ nữ ở London gọi điện cho tôi và nói với tôi rằng anh Lin chồng cô bị ngất khi đi vệ sinh vào khoảng 5 giờ sáng. Lúc tỉnh dậy, anh phát hiện bị gãy hai chiếc răng cửa và môi bị rách nên chảy máu nhiều. Họ rất lo lắng về việc răng của anh bị gãy và chảy máu nên đã nhanh chóng đến gặp nha sĩ.
Tuy nhiên, do đại dịch, phòng khám nha khoa sẽ đóng cửa vào ngày hôm sau nên họ không thể nhổ răng như nha sĩ gợi ý. Vì vậy, người phụ nữ hỏi tôi liệu ngoài việc nhổ răng còn giải pháp nào thay thế không. Răng của anh có thể tự lành theo thời gian không hay dùng Trung y để điều trị?
Gia đình bệnh nhân lo lắng về răng của anh — nhưng với tư cách là một bác sĩ Trung y — trước tiên chúng ta nên theo suy nghĩ của gia đình bệnh nhân và cố gắng giải quyết vấn đề ở răng hay chúng ta nên điều tra nguyên nhân gây ngất xỉu trước?
Rõ ràng, điều thứ hai quan trọng hơn vì ngất xỉu có thể do một yếu tố đe dọa tính mạng gây ra. Nếu chỉ tập trung vào việc điều trị các triệu chứng bề mặt và không loại trừ được vấn đề tiềm ẩn thì chúng ta có thể có nguy cơ làm trì hoãn quá trình chẩn đoán và điều trị thích hợp, cuối cùng khiến tính mạng bệnh nhân gặp nguy hiểm.
Ngất xỉu có thể do nhiều yếu tố gây ra. Điều gì khiến anh Lin bị ngất? Anh có bị bệnh gì từ trước không? Gần đây anh có cảm thấy khó chịu gì không? Theo cô Lin thì chồng cô không mắc bệnh kinh niên nào nhưng mấy tháng gần đây anh có một số vấn đề về đường tiêu hóa.
Ba ngày trước khi ngất xỉu, anh Lin bị tiêu chảy sau khi ăn bánh sô cô la và từ lúc đó anh phải đi tiêu 2-3 lần mỗi ngày. Ngoài ra, phân của anh có màu đen khiến hai vợ chồng nghi ngờ rằng bánh sô cô la chưa được tiêu hóa đúng cách.
Khi biết anh Lin đi ngoài phân đen trong ba ngày, tôi rất kinh ngạc và lập tức nghi ngờ anh bị xuất huyết tiêu hóa trên. Tôi không khỏi băn khoăn liệu có phải việc chảy máu quá nhiều đã dẫn đến một cơn thiếu máu não thoáng qua và có thể khiến anh ngất xỉu.
Vì vậy, tôi đã hỏi cô Lin tại sao chồng cô lại ngất xỉu và anh đã bất tỉnh trong bao lâu. Cô trả lời rằng cô không biết anh ngất đi như thế nào nhưng cô biết thời gian anh bất tỉnh vì cô biết anh đi vệ sinh vào lúc mấy giờ.
Sau đó, tôi đã nói chuyện trực tiếp với anh Lin và hỏi anh chuyện gì xảy ra trong lúc ngất xỉu và liệu anh từng trải qua bất kỳ triệu chứng nào trước đó không, như đau đầu hoặc chóng mặt đột ngột. Anh Lin trả lời: “Tôi hoàn toàn không nhớ đã xảy ra chuyện gì trước khi tôi bị ngất và tôi cũng không biết mình đã ngất đi như thế nào.”
Điều này loại trừ khả năng anh đã vô tình va vào thứ gì đó và ngất đi. Rất có khả năng anh bị ngất do xuất huyết tiêu hóa trên dẫn đến thiếu máu não gây mất trí nhớ tức thì.
Khi tôi nói chuyện với anh Lin, giọng anh yếu ớt và mệt mỏi, rõ ràng là anh đang trong tình trạng suy kiệt. Tôi hỏi anh thời gian qua có gặp bất kỳ triệu chứng khó chịu hay bệnh tật gì khác không và anh chia sẻ rằng anh đã đi ngoài ra phân đen nhiều lần trong ba tháng qua.
Ngoài tình trạng ngất xỉu, khó chịu ở dạ dày, tiêu chảy và đi ngoài nhiều lần, anh không thèm ăn trong vài tháng qua và đôi khi cảm thấy đầy bụng sau khi ăn, mặc dù không bị đau.
Trong cuộc gọi video, tôi quan sát và thấy lưỡi của anh Lin nhợt nhạt với một lớp phủ màu trắng và hơi dày, cho thấy chức năng dạ dày và lá lách yếu, phù hợp với các triệu chứng khác của anh.
Để xác nhận thêm rằng phân đen là do xuất huyết tiêu hóa trên, tôi đã yêu cầu cô Lin gửi cho tôi ảnh chụp phân của chồng cô sau khi anh đi tiêu. Tuy nhiên, cô cảm thấy xấu hổ và chỉ gửi cho tôi một bức ảnh giấy vệ sinh có một ít phân trên đó, hoàn toàn màu đen.
Khi xem ảnh, tôi đã rất kinh ngạc vì màu đen đó không thể nào là do thức ăn gây ra. Không có thức ăn nào mà biến phân thành một màu đen đáng sợ như vậy! (Đính kèm là ảnh chụp phân đen—bạn sẽ không tin vào màu đen như thế này!)
Việc anh Lin đi ngoài phân đen trong vài tháng, cùng với triệu chứng ngất xỉu cho thấy tình trạng xuất huyết tiêu hóa của anh đã khá nghiêm trọng. Mỗi ngày phải mất bao nhiêu máu từ đường tiêu hóa để phân chuyển sang màu đen? Anh đã mất tổng cộng bao nhiêu máu trong ba tháng qua? Nguyên nhân cơ bản của xuất huyết tiêu hóa là gì và có thể đe dọa đến tính mạng không?
Mất bao nhiêu máu từ đường tiêu hóa để phân chuyển sang màu đen?
Phân đen thường do xuất huyết ở đường tiêu hóa trên. Khi máu tồn đọng trong ruột trong một thời gian dài, hồng cầu bị phân hủy và huyết sắc tố phản ứng với sulfides để tạo thành sulfides sắt, dẫn đến phân màu đen. Y học hiện đại đã phát hiện rằng phân đen chỉ có thể xảy ra khi bệnh nhân mất hơn 50ml (0.05 lít) máu mỗi ngày.
Giả sử anh Lin đi ngoài phân đen hàng ngày cho thấy anh đã mất ít nhất 50 ml máu mỗi ngày. Trong khoảng thời gian ba tháng liên tục cho thấy tổng lượng máu mất ít nhất là 4,500ml (4.5 lít). Ngay cả khi anh Lin chỉ đi ngoài phân đen trong một nửa thời gian nói trên thì anh vẫn mất ít nhất 2,250 ml (2.25 lít) máu.
Dựa trên cân nặng của anh Lin vào thời điểm đó là 60 kg thì tổng lượng máu ước tính của anh là 4,800 ml (4.8 lít). Khi lượng máu mất đi vượt quá 1,500 ml (1.5 lít) sẽ khiến lượng máu cung cấp lên não không đủ, gây chóng mặt, thậm chí là bất tỉnh. Khi mất máu tới 2,000 ml (2 lít) trở lên, có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Mặc dù tổng mức máu mất của anh Lin trong ba tháng đó đã vượt quá giới hạn của cơ thể nhưng anh không lập tức gặp nguy hiểm do tính chất chảy máu kinh niên. Cơ thể người có những cơ chế đền bù, tức là tăng sinh máu để bù vào lượng máu đã mất.
Tuy nhiên, tốc độ sản sinh máu không theo kịp tốc độ mất máu kinh niên của anh Lin, dẫn đến tổng lượng máu giảm dần và cuối cùng dẫn đến triệu chứng ngất xỉu. Nói cách khác, tình trạng ngất xỉu cho thấy lượng máu mất đi của anh đã đạt đến giới hạn tối đa và nếu tình trạng chảy máu kéo dài sẽ dẫn đến nguy hiểm đến tính mạng.
Trong tình trạng mất máu kinh niên và suy nhược nghiêm trọng, việc nhổ những chiếc răng bị hỏng sẽ chỉ làm tình hình tồi tệ hơn. Thật may là phòng khám nha khoa đã đóng cửa.
Do tính chất ngày càng chuyên môn hóa của y học hiện đại, mỗi chuyên khoa chỉ tập trung vào các bệnh thuộc phạm vi của mình và thường ít hoặc không am hiểu các chuyên khoa khác. Điều này gây bất lợi cho việc chăm sóc bệnh nhân vì cơ thể người là một hệ thống phức tạp và khó có thể chỉ bị một bệnh. Trong trường hợp bệnh nhân bị nhiều bệnh, rất khó xác định bác sĩ chuyên khoa nào cần tư vấn.
Ngược lại, các thầy thuốc Trung y thường là những bác sĩ đa khoa có hiểu biết toàn diện về tất cả các bệnh, mặc dù họ có thể có chuyên môn cao hơn trong một số lĩnh vực nhất định do nhiều yếu tố khác nhau. Do đó, Trung y chính là trí tuệ cổ xưa và là kho báu của nhân loại.
Phân đen ‘bình thường’ là gì và cách phân biệt phân đen bình thường và phân đen bệnh lý
Như đã đề cập ở trên, phân bình thường thường có màu nâu, mềm và hình dạng tốt. Tuy nhiên, người khỏe mạnh vẫn có tình trạng phân màu đen trong những trường hợp sau:
1. Thực phẩm có hàm lượng sắt cao dẫn đến phân đen
Màu phân có liên quan mật thiết đến thực phẩm chúng ta ăn. Nếu ăn thực phẩm màu sẫm hơn thì phân cũng sẫm màu hơn. Thực phẩm chứa nhiều chất sắt, như rau bina và huyết heo cũng sẽ gây phân đen. Khi chúng ta ngừng ăn những thực phẩm này, màu phân sẽ trở lại bình thường.
Gia đình anh Lin ban đầu đã nhầm phân đen là do bánh sô cô la không tiêu. Tuy nhiên, thức ăn mà anh ăn vào đã được bài tiết ra khỏi cơ thể sau khi bị tiêu chảy nên sẽ không gây ra phân đen và phân giống như màu mực. Ngoài ra, gia đình anh không biết về tiền sử đi ngoài phân đen gần ba tháng của anh.
2. Một số loại thuốc thuốc bắc có thể gây ra phân đen
Một số vị thuốc như đương quy, hà thủ ô, thục địa, huyết dư thán và kinh giới thán sẽ khiến phân có màu sẫm hơn.
Tuy nhiên, màu sắc phân do thuốc bắc thường xỉn và thiếu độ bóng, không giống như phân đen bóng do xuất huyết tiêu hóa trên.
Phân đen của anh Lin không thể do thức ăn thông thường hoặc thuốc bắc gây ra. Lẽ ra anh Lin nên xin lời khuyên từ bác sĩ Trung y nếu anh đang dùng bất kỳ loại thuốc bắc nào. Thực ra các bác sĩ Trung y thường hỏi về tình trạng phân trong quá trình chẩn đoán và sẽ nhanh chóng giải quyết mọi vấn đề.
3. Một số loại thuốc Tây cũng có thể gây ra phân đen
Thuốc bổ sung sắt và thuốc có chứa bismuth (thành phần chính trong Pepto-Bismol) cũng có thể gây ra phân đen. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ kê đơn để biết thêm thông tin.
Điều trị khẩn cấp
Tình trạng của anh Lin đã đến mức nguy kịch và cần được điều trị khẩn cấp để cầm máu và cải thiện sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, lúc đó là thời điểm đỉnh điểm của đại dịch nên nhiều người không tiếp cận được với xe cấp cứu hoặc ngại đến bệnh viện vì sợ lây nhiễm. Nếu bệnh nhân bị sốt, bệnh viện sẽ yêu cầu họ tự cách ly tại nhà nên làm cho họ không thể tìm được sự chăm sóc y tế.
Vì vậy, tôi đã giải thích tình trạng của anh Lin cho gia đình anh và đề nghị họ đến phòng khám của tôi để lấy một ít thuốc bắc vào tối hôm đó. Thật không may, do khoảng cách xa và các yếu tố khác nên họ đã không thể đến được.
Ngày hôm sau, tình trạng của anh Lin trở nên xấu hơn nhưng thật may, gia đình anh đã liên lạc được với xe cấp cứu và anh đã được đưa đến bệnh viện để điều trị. Tại bệnh viện, kết quả chụp CT và nội soi cho thấy anh Lin bị viêm dạ dày, loét tá tràng và xuất huyết tiêu hóa trên (tại vị trí loét tá tràng).
Do bị mất máu nhiều nên anh Lin đã được truyền hai đơn vị máu cùng với thuốc và được theo dõi tại bệnh viện suốt đêm. Anh đã được xuất viện vào ngày hôm sau.
Sau khi được cấp cứu tại bệnh viện, anh Lin đã khỏi chứng xuất huyết tiêu hóa trên. Tuy nhiên, bệnh viêm dạ dày và loét tá tràng vẫn chưa được điều trị dứt điểm và khó chữa khỏi bằng thuốc Tây.
Nói cách khác, nguyên nhân tiềm ẩn của bệnh không được giải quyết và nguy cơ xuất huyết vẫn còn. Để kiểm soát tình trạng của mình, anh Lin bắt đầu dùng thuốc Trung y.
Trung y điều trị phân đen như thế nào?
Một số người cho rằng Trung y có tác dụng chậm và ví như một “bác sĩ chậm chạp.” Tuy nhiên, quan điểm này chưa đầy đủ, vì Trung y nhấn mạnh việc điều trị dần dần các nguyên nhân gốc rễ đồng thời khẩn trương giải quyết các triệu chứng của bệnh.
Ngày nay, hầu hết những người chuyển sang điều trị bằng Trung y đều đã thử điều trị bằng Tây y mà không khỏi, dẫn đến bệnh cấp tính tiến triển thành kinh niên. Trong những trường hợp như vậy, các bác sĩ Trung y chỉ có thể tập trung vào việc giải quyết nguyên nhân tiềm ẩn của bệnh và điều trị bản chất phức tạp của nguyên nhân này một cách tỉ mỉ và kiên nhẫn.
Tuy nhiên, đối với những bệnh nhân đang bị chảy máu, triệu chứng này được coi là trường hợp khẩn cấp và việc cầm máu là ưu tiên hàng đầu. Phương pháp cầm máu trong Trung y khác với Tây y, vì Trung y cũng xem xét chức năng sinh lý tổng thể của bệnh nhân, đảm bảo rằng sau khi cầm máu thì máu không bị ứ trong cơ thể và các cơ quan vẫn hoạt động bình thường trong khi tạo ra máu mới để bổ sung lượng máu đã mất.
Do đó, cách Trung y điều trị phân đen bao gồm cầm máu, ngăn ứ máu trong cơ thể, tăng cường chức năng tiêu hóa và hấp thụ của lá lách và dạ dày. Điều này cho phép cơ thể hấp thụ nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu hơn và chuyển hóa chất dinh dưỡng thành máu, giúp giảm các triệu chứng bệnh và cải thiện sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.
Trung Quốc cổ xưa có một bài thuốc cầm máu thần kỳ tên là “Hoàng Thổ Đường” được chứng minh là có hiệu quả cao trong điều trị xuất huyết tiêu hóa trên. Trung y đã sử dụng Hoàng Thổ Đường trong ít nhất 2,000 năm và bài thuốc này được ghi trong “Kim quỹ yếu lược” của nhà hiền triết thời nhà Hán, Trương Trọng Cảnh.
Hoàng Thổ Đường không chỉ cầm máu đường tiêu hóa trên mà còn bổ tỳ vị, dưỡng ruột, thúc đẩy tuần hoàn máu giải trừ ứ trệ, từ đó dần dần khôi phục hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Đây là bài thuốc được dùng rộng rãi để điều trị các nguyên nhân tiềm ẩn gây xuất huyết đường tiêu hóa trên.
Các thành phần của Hoàng Thổ Đường bao gồm táo tâm hoàng thổ (đất lòng bếp), can địa hoàng, a giao, phụ tử, bạch truật, cam thảo và hoàng cầm.
Tuy nhiên, do sự thay đổi của thời gian, sự khác biệt về khí hậu, môi trường và sự khác biệt về thể chất của mỗi người nên chúng ta không thể áp dụng một cách máy móc các bài thuốc cổ vào điều trị hiện đại. Xem xét tình huống cụ thể của anh Lin, chúng tôi đã điều chỉnh công thức gốc như sau:
Nguyên liệu: Táo tâm hoàng thổ (25g), hoàng kỳ (9g), đảng sâm (9g), thục địa hoàng (6g), a giao (6g), bạch truật (6g), nhục quế (3g), cam giang (3g), bạch truật (3g), bạch thược (3g), hoàng cầm (6g), cam thảo (3g).
Cách chế: 25g táo tâm hoàng thổ cho vào 1.5 lít nước đun sôi trong 15 phút. Sau đó gạn lấy nước, đun sôi rồi nấu với các vị thuốc còn lại (trừ a giao) trên lửa nhỏ trong nửa giờ. Cuối cùng, sắc lấy 600ml, chia làm 2 lần, uống khi còn ấm. Khi uống thuốc, hòa tan 3g a giao trong nước sau đó hòa thêm vào 300ml nước sắc để uống.
Cầm máu khẩn cấp bằng các phương pháp truyền thống
Trong một số tình huống khẩn cấp nhất định, có thể khó liên hệ với bác sĩ Trung y hoặc bác sĩ Tây y hoặc khó để có được tất cả các vị thuốc bắc cần thiết nói trên. Trong những trường hợp như vậy, chúng ta có thể xử lý tình huống khẩn cấp và cầm máu càng nhanh càng tốt không? Dưới đây, chúng tôi trình bày một số phương pháp truyền thống giúp cầm máu khẩn cấp có thể sử dụng như biện pháp cuối cùng.
1. Cầm máu bằng huyết dư thán (tóc đốt thành tro)
Vị thuốc bắc cầm máu hiệu quả nhất là tóc đốt thành tro, còn được gọi là huyết dư thán. Huyết dư dùng để chỉ tóc người, và huyết dư thán là tro thu được từ việc đốt tóc. Người xưa tin rằng tóc có gốc từ máu và chứa các thành phần có thể cầm máu. Khi đốt thành tro có tác dụng cầm máu rõ rệt.
Trong lúc hoạn nạn, việc góp một sợi tóc cứu mạng là điều mà nhiều người sẽ sẵn sàng làm. Việc sử dụng tóc đốt cháy để cầm máu ở Trung Quốc đã có từ ít nhất 2,000 năm trước và vị thuốc này được ghi lại trong sách “Thần nông bản thảo kinh” vốn là trong một trong những tác phẩm kinh điển đầu tiên của Trung Quốc.
Sau khi làm sạch tóc rồi đốt thành than sau đó nghiền nát rồi uống với liều lượng từ 3g đến 10g. Tóc đốt thành than không chỉ có tác dụng cầm máu nhanh chóng mà còn không để bị ứ máu trong cơ thể như nhiều loại thuốc Tây.
2. Cầm máu bằng cách dùng quyển bá thán (quyển bá đốt thành tro)
Quyển bá là một loại cây cảnh phổ biến được trồng trong nhiều gia đình. Tuy nhiên, nhiều người không biết đây là một vị thuốc cầm máu tuyệt vời có thể cầm máu mà không để lại máu ứ trong cơ thể.
Bạn có thể sử dụng quyển bá tươi để làm thuốc sắc bằng cách đun trong nước hoặc có thể đốt thành than trước khi sắc. Liều lượng khuyến cáo là 5g đến 10g quyển bá thán cho mỗi lần sắc. Để chuẩn bị, hãy thêm quyển bá vào 1000ml (1 lít) nước và đun sôi ở nhiệt độ cao. Sau đó, đun trên lửa nhỏ trong 30 phút trước khi lọc và uống. Bài thuốc này có thể dùng thường xuyên, tương tự như uống trà.
Công thức nấu các món bồi bổ cơ thể
1. Súp gà củ sen và đảng sâm
Nguyên liệu: 1 con gà mái nguyên con, ngó sen (500g), hoàng kỳ, đảng sâm (mỗi loại 15g), bạch truật (9g), thục địa, vỏ quýt khô (mỗi loại 6g).
Cách chuẩn bị: Cho các vị thuốc trên vào túi vải thưa và nhét túi vào bụng gà. Tiếp theo cho gà vào nồi đất, cho nước vừa đủ ngập gà rồi thêm ít quế và gừng. Đun sôi trên lửa lớn, sau đó giảm xuống lửa nhỏ và đun cho đến khi thịt gà mềm. Tháo túi thuốc rồi ăn gà cùng nước dùng. Bạn có thể thêm muối và 1g bột tam thất cho mỗi khẩu phần.
2. Tinh bột củ sen và trứng custard
Thành phần: 1 quả trứng gà, tinh bột củ sen (30g), khiếm thực (5g), củ mài (5g), bột tam thất (1g).
Cách chuẩn bị: Trộn đều tinh bột củ sen, khiếm thực, củ mài và bột tam thất, sau đó thêm một ít nước lạnh để tạo thành hỗn hợp sệt. Cho thêm 150ml nước và 1 quả trứng vào trộn đều. Cho hỗn hợp vào nồi hấp và hấp trong 5 phút sau khi nước bắt đầu sôi.
Bạn có thể thêm một lượng đường nâu hoặc muối thích hợp tùy sở thích. Dùng một lần một ngày.
*Một số vị thuốc được đề cập trong bài viết này có thể không quen thuộc, nhưng thường có bán ở các siêu thị châu Á.
Công Thành biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
