Thành phố Pompeii xuyên thời gian qua bộ ảnh của nhiếp ảnh gia William Wylie
LORRAINE FERRIER
Ngay từ cái nhìn đầu tiên, di chỉ khảo cổ thành phố Pompeii dường như bị đóng băng từ thời điểm Núi lửa Vesuvius phun trào. Nhưng, thời gian chưa bao giờ ngừng trôi.
Những bức ảnh đầy chiều sâu của nhiếp ảnh gia người Mỹ William Wylie thể hiện thành phố cổ Pompeii như một khung cảnh sống động hơn là một di tích lịch sử. Đó là một hình ảnh đan xen giữa quá khứ và hiện tại, giữa suy tàn và bảo tồn, giữa thiếu vắng và hiện diện.
Các bức ảnh và những thước phim ngắn của ông Wylie đã được triển lãm trên khắp đất nước Hoa Kỳ cũng như trên thế giới. Tác phẩm của ông có thể được tìm thấy ở những bộ sưu tập riêng của Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, Phòng trưng bày Nghệ thuật quốc gia, Bảo tàng Nghệ thuật Hoa Kỳ Smithsonian cũng như nhiều nơi khác.
Ông được trao học bổng Guggenheim, học bổng chuyên nghiệp của Bảo tàng Mỹ thuật Virginia, và học bổng sau đại học Doran Artist của Đại học Yale tại dinh thự Sol and Carol LeWitt ở thành phố Praiano, nước Ý.
Ông đã cho ra mắt năm quyển sách in ấn các tác phẩm nhiếp ảnh của mình; gần đây nhất là cuốn “Pompeii Archive” (Kho lưu trữ về Pompeii) do Nhà xuất bản Đại học Yale xuất bản năm 2018.
Nhiếp ảnh gia Wylie sống ở thành phố Charlottesville, tiểu bang Virginia, là giảng viên nghệ thuật nhiếp ảnh và giám đốc của Khoa Art Studio tại Đại học Virginia. Mặc dù công việc bận rộn, nhưng ông vẫn dành thời gian để chia sẻ bằng thư điện tử về quá trình sáng tạo của mình, cũng như cách ông nhìn Pompeii thông qua lăng kính máy ảnh và xuyên qua thời gian. Và điều căn bản nhất là Pompeii có ý nghĩa như thế nào đối với ông.
The Epoch Times: Điều gì đã truyền cảm hứng cho ông chụp các bức ảnh về Pompeii?
Nhiếp ảnh gia William Wylie: Trong hơn 30 năm, phong cách nhiếp ảnh của tôi tập trung vào việc thể hiện lịch sử và văn hóa thông qua phong cảnh. Tôi đã quan tâm đến Pompeii từ rất lâu bởi vì về căn bản, đó là một nền văn hóa và một thành phố cổ xưa, có thể nói, được ngưng đọng và bảo tồn bởi một thảm họa thiên nhiên.
Tình huống của thành phố Pompeii đã tạo nên những điều rất tương đồng với một bức ảnh, tại thời điểm đó cả thành phố dường như bị đóng băng ngay lập tức. Tôi rất thích ý tưởng này.
Và tôi đã tìm thấy các bức ảnh mà nhiếp ảnh gia Giorgio Sommer đã chụp lại từ thế kỷ thứ 19. Sau đó, tôi đến Pompeii và xem mình có thể làm được gì với vai trò là một người nghệ sĩ.
The Epoch Times: Các bức ảnh của ông Giorgio Sommer đã tác động như thế nào đến cách ông chụp ảnh về Pompeii?
Nhiếp ảnh gia William Wylie: Lúc mới bắt đầu, tôi bị thu hút bởi cách ông Sommer làm phẳng không gian trong các bản in Albumen của mình, biến một không gian ba chiều trở nên giống với một bức ảnh cắt ghép hai chiều.
Những kiến trúc còn lại ở di tích Pompeii như các cây cột, bức tường, cửa ra vào, và nhiều thứ khác chắc chắn đều hiện diện trong các bức ảnh, nhưng dường như nhiếp ảnh gia Sommer có khả năng làm nổi bật ý tưởng về khảo cổ học, về địa tầng và lớp cắt thông qua các bức ảnh của mình.
Đầu tiên, tôi nghĩ rằng mình sẽ theo đuổi một dự án chụp lại các bức ảnh, đến chính xác những địa điểm mà Sommer đã chụp ảnh sau 150 năm và chụp lại các bức ảnh mới. Tuy nhiên, tôi nhanh chóng nhận thấy di tích Pompeii có nhiều điều thú vị để thực hiện hơn là chỉ đơn giản tìm kiếm sự thay đổi.
Dự án của tôi tiếp tục dựa trên những bức ảnh của ông Sommer để tham khảo; tuy nhiên, chính bản thân di tích Pompeii đã trở thành chủ đề chính trong các bức ảnh của tôi.
The Epoch Times: Tại sao ông lại quyết định chụp ảnh trắng đen?
Nhiếp ảnh gia William Wylie: Tôi chủ yếu chụp ảnh trắng đen. Tôi yêu thích kiểu đồ họa thể hiện kết cấu và sắc điệu, và tôi cũng thích “không gian” mà các bức ảnh đen trắng tạo ra giữa chủ thể và người xem. Đó là một lớp trừu tượng rất tinh tế giúp bức ảnh trở thành một hình ảnh đại diện và là một chủ thể nghệ thuật.
The Epoch Times: Ông đã gặp phải những thử thách nào khi chụp ảnh các kiến trúc biểu tượng của Pompeii?
Nhiếp ảnh gia William Wylie: Việc chụp ảnh tất cả các kiến trúc, ngoại trừ đấu trường, đều đơn giản và hầu như đi theo kế hoạch dự định ban đầu. Có một thử thách là làm sao để liên tục chụp được các bức ảnh thú vị.
Tôi đã làm việc trong khoảng thời gian hơn năm năm; một điều quan trọng là mỗi lần đến Pompeii, trong vài ngày đầu tiên, tôi sẽ để các giác quan của mình mệt nhoài với các kiến trúc biểu tượng, và sau đó tôi có thể bắt đầu nhìn thấy những điều hoàn toàn mới.
The Epoch Times: Ông có thể chia sẻ về một số bức ảnh mà ông đã chụp được không?
Nhiếp ảnh gia William Wylie: “Phòng G, Nhà của Thần Tình Yêu bằng Vàng (VI.16.7)”, năm 2015: ngôi nhà này nằm trong số những ngôi nhà xa hoa ở thành phố cổ, thuộc về một gia đình Pompeii. Ngôi nhà được đặt tên theo bức tượng thần yêu Cupid dát vàng giữa rất nhiều các bức bích họa trên tường.
Thỉnh thoảng, khi lượng ánh sáng phù hợp, sự xa hoa thường nhật của thành cổ Pompeii dường như được tái hiện.
Bức tranh khảm trên sàn tuyệt đẹp này và những bức bích họa phong phú trên các bức tường của căn phòng đã được bảo vệ bằng một mái nhà mới. Bóng tối bên trong ngôi nhà được tạo ra do ánh sáng mặt trời chiếu vào buổi chiều, tạo nên cảm giác huyền bí và trải nghiệm chân thực. Các bức bích họa miêu tả một loại hoạt động nào đó. Giống như một ký ức đen tối. Bất kể điều gì đã xảy ra, cùng với lớp thạch cao đổ nát và không gian trống của căn phòng hiện tại, có cảm giác các hoạt động đó đã không kết thúc tốt đẹp.
“Thánh địa của Thần Apollo (VII.7.32)”, năm 2013: Đó là một ý tưởng cũ, tuy nhiên bạn không thể bỏ qua tầm quan trọng của thời gian, thời điểm chính xác, và được ở đúng nơi để có thể chụp được một bức ảnh tuyệt vời.
Tôi biết nhiếp ảnh gia Giorgio Sommer đã chụp các bức ảnh ở thánh địa vào thế kỷ 19. Tôi dường như đứng chính xác tại vị trí mà ông đã đứng khi tôi chụp bức ảnh này bởi vì có một số bức ảnh của ông khá giống với bức ảnh mà tôi đã chụp. Tuy nhiên, bức tượng của Thần Apollo không hiện diện trong các khung ảnh của Sommer. Mãi sau này, những mảnh vỡ rải rác của bức tượng đồng Thần Apollo ban đầu mới được ghép lại và xác định là nằm trên bệ tại vị trí đó.
Xung quanh tôi là các tàn tích của một thế giới cổ xưa. Tôi đang chứng kiến những nỗ lực để xây dựng lại ít nhất là một phần trong số những gì đã bị tổn thất của Pompeii, và tôi cũng đang nghĩ đến một bức ảnh cụ thể tại nơi đó vào thế kỷ 19. Sau đó, tôi lưu ý đến cường độ ánh sáng và bóng đổ đơn giản lên chân cột. Tôi như định lại trong khoảnh khắc thực tại mà hiếm khi có được từ kinh nghiệm nhiếp ảnh của mình.
Chính những điều như vậy đã thúc đẩy ý tưởng căn bản của dự án hướng đến sự nhận thức về khoảnh khắc đang tiếp diễn của thành cổ Pompeii. Đó không phải là một thành phố của quá khứ, mà là một thành phố thực tại, như một kho lưu trữ.
“Vương cung thánh đường (VIII.1)”, [Basilica (VIII.1)] năm 2013: Bức ảnh này sử dụng kỹ thuật làm phẳng không gian mà tôi đã thấy trong các tác phẩm của Sommer, cùng với bố cục nhiều lớp hiển thị Núi Vesuvius, Vương cung thánh đường của Pompeii, và mặt phẳng lóng lánh như gương của nước lũ đã tràn đến vào cái ngày mà tôi chụp bức ảnh này.
Núi Vesuvius luôn xuất hiện mờ ảo phía trên thành phố, như một lời nhắc nhở cho du khách về lý do mà những tàn tích này xuất hiện.
Trong bức ảnh này, ngọn núi được xoắn lại vào trong mặt phẳng của khung hình, được làm nổi hơn nữa bằng các cây cột được làm chìm vào trong bức tường giống như một bức ảnh ghép, và được tác động thêm bởi các hình ảnh phản chiếu trên mặt nước lũ ở Thánh đường, làm nhân đôi phần tiền cảnh (không bao gồm ngọn núi lửa) qua mặt phẳng hình ảnh phản chiếu.
Tôi cũng nhận thức rất rõ về vấn đề ngập nước của thế kỷ 20 ở khu tiền cảnh: một khía cạnh khác cho thấy tính chất đương đại của địa điểm này, liên tục thay đổi và phát triển khi cần thiết.
The Epoch Times: Ông có thể chia sẻ ấn tượng cá nhân đối với tòa thành cổ Pompeii?
Nhiếp ảnh gia William Wylie: Ấn tượng gây ngạc nhiên cho tôi là Pompeo không phải là một nơi bị đóng băng tĩnh lặng như trong trí tưởng tượng của chúng ta, mà là một địa điểm liên tục thay đổi theo thời gian; sự suy tàn vẫn đang hiển hiện. Tôi đề cập đến điều này trong phần giới thiệu quyển sách [nhà xuất bản] Yale của mình, mặc dù Pompeii liên tục được khám phá và tiếp tục suy tàn. Điều này xảy ra là vì nó đã được người ta tìm thấy. Sự lạm dụng của con người, ô nhiễm, và các hiện tượng tự nhiên tiếp tục để lại dấu ấn nơi đây.
Cuộc phỏng vấn đã được biên tập lại cho súc tích hơn.
Lorraine Ferrier, nữ tác giả chuyên viết về mỹ thuật và thủ công cho The Epoch Times. Bài viết của cô chủ yếu xoay quanh các nghệ sĩ và nghệ nhân đến từ vùng Bắc Mỹ và Âu Châu, những nghệ sĩ với phong cách chế tác truyền thống. Cô hy vọng rằng chúng ta có thể bảo tồn di sản nghệ thuật truyền thống. Cô sinh sống và sáng tác tại vùng ngoại ô thành phố London, Anh quốc.
Hoàng Long biên dịch
————–
Thông tin về Pompeii
Pompeii là một thành phố La Mã cổ đại bị chôn vùi bởi tro bụi núi lửa, hiện tàn tích nằm ở vùng Campania, phía nam nước Ý. Pompeii cùng với thành phố chị em là Herculaneum cùng bị hủy diệt bởi một vụ phun trào của núi lửa Vesuvius vào năm 79. Tàn tích này bị lãng quên trong 1,700 năm kế tiếp cho đến khi được phát hiện vào năm 1748. Việc khai quật Pompeii đã cung cấp cái nhìn về cuộc sống của một thành thị thời thịnh vượng của Đế quốc La Mã.
Từ những cuộc khai quật sau này tại di chỉ Pompeii, người ta phát hiện nhiều xác chết trong tư thế sinh hoạt hàng ngày, chứng tỏ những người này đã gặp nạn bất ngờ và chớp nhoáng. Điều này khiến thảm họa trở nên ngày càng khó lý giải.
Khi núi lửa phun trào, thành phố Herculaneum nằm dưới chân núi đương nhiên sẽ không thể thoát khỏi thảm họa. Nhưng Pompeii cách Vesuvius đến 10 km, tại sao lại có thể khiến cư dân thiệt mạng trong khoảng thời gian ngắn như vậy?
Nhiều năm nay, các nhà khoa học không ngừng tìm hiểu tình hình xảy ra lúc bấy giờ. Bởi nhiều cư dân đã tử vong trong tư thế sinh hoạt hằng ngày, nên các nghiên cứu trước đây đều kết luận rằng họ thiệt mạng do ngạt thở là không có khả năng. Những giả thuyết có xu hướng nghiêng về bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ cao, chẳng hạn như tử vong do nhiệt độ tăng cao đột ngột đến mức không kịp cả thở.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Scientific Reports ngày 02/03/2021 đã đưa ra một lời giải thích hợp lý hơn – những cư dân này đã bị chết ngạt bởi tro núi lửa dày đặc đột ngột ập đến trong vòng vài phút. Nghiên cứu đã phân tích rằng, sau khi núi lửa Vesuvius phun trào, một đám khói dày đặc có nhiệt độ hơn 100 độ C, bao gồm carbon dioxide, clorua, tro nóng đang cháy và thủy tinh lửa, đã bao phủ Pompeii trong 10 đến 20 phút. Tro núi lửa hạt mịn này có thể trôi đi rất xa, lơ lửng trong không khí, tác động rất xấu đến sức khỏe con người. Thậm chí nếu ở nồng độ cao, chúng có thể gây tử vong trong tích tắc.
Tuy nhiên cho đến hiện nay vẫn các nhà khoa học cũng chưa có câu trả lời chính xác về chuyện gì đã xảy ra tại Pompeii vào lúc bấy giờ.