Phương Tây nợ người Viking bao nhiêu?
Người Viking đã truyền cảm hứng sáng tạo cho những bộ phim, chương trình truyền hình, các trò chơi điện tử, và sách, mặc dù nguồn cảm hứng đó phần lớn thường có cảm giác rập khuôn về chiến tranh, cướp bóc, và tàn phá. Tuy nhiên bên cạnh những khuôn mẫu ấy — vốn là khuôn mẫu vì điều đó là sự thật — thì người Viking thực sự đã đóng góp cho nền văn minh Tây phương theo những cách mà chúng ta thường không lưu ý đến.
Ông Arthur Herman, nhà sử học và tác giả bán chạy nhất của nhiều tác phẩm, gồm cả tác phẩm mới nhất của ông, “The Viking Heart: How Scandinavians Conquered the World” (Trái Tim Viking: Người Scandinavi Đã Chinh Phục Thế Giới Như Thế Nào) gợi ý rằng, chúng ta có thể kết nối nhiều phong tục, luật pháp, tổ chức thương mại của mình với người Bắc Âu, cùng với nền văn hóa đại chúng.
Khởi đầu của sự ảnh hưởng văn hóa này có thể dễ dàng truy nguyên từ năm 793 sau Công nguyên, khi người Viking, hoặc người Đan Mạch hay người Na Uy, tấn công bất ngờ một tu viện ngoài khơi bờ biển phía đông nước Anh. Các tu sĩ của Đảo Thánh (Lindisfarne) phải chịu đựng sự tàn bạo, nhưng đó chỉ là khởi đầu cho hai thế kỷ thống trị của người Viking. Sự thống trị này thường được ghi nhận là kết thúc vào năm 1066, khi người Viking vĩ đại cuối cùng, vua Harald Hardrada của Na Uy, bị sát hại trong Trận chiến Stamford Bridge — một trận chiến xảy ra ngay trước Trận Hastings, nơi vua William Người Chinh Phục xứ Normandy giành chiến thắng, và do đó đã truất ngôi Vua Harold Godwinson của nước Anh.
“Đó là một thời đại cao trào với bạo lực, chiến tranh và cướp bóc,” ông Herman nói trong một cuộc phỏng vấn trên chương trình phát thanh “The Sons of History” (Những người con của lịch sử). “Không chỉ người Viking chống lại các lân bang của họ, mà còn giữa chính những người Viking với nhau, giữa các bộ lạc Scandinavia khác nhau.”
Ảnh hưởng chính trị
Ông Herman nhanh chóng chỉ ra rằng các bộ lạc chiến binh này không phải do lãnh chúa hay bạo chúa lãnh đạo, mà các thủ lĩnh của họ thực sự được bầu chọn một cách dân chủ. Rất lâu trước khi người Viking tấn công vào bờ biển nước Anh, họ đã thực hành một hình thức thể chế dân chủ.
“Họ đúng như những gì mà ngày nay chúng ta gọi là ‘tự quản,’” ông cho biết.
Ông giải thích rằng các thủ lĩnh và các vị vua được bầu chọn bởi một hội đồng bộ tộc gọi là “The Thing” (Mọi điều) ― thuật ngữ trong tiếng Bắc Âu là “Althing” (Cuộc họp chung). Thuật ngữ này vẫn còn được sử dụng cho đến ngày nay ở Iceland, vốn được thành lập như một thuộc địa của Na Uy. Trên thực tế, việc thực hành Althing vẫn tiếp diễn cho đến thời nay.
“Dòng dõi kế vị được duy trì gần như giống nhau,” ông Herman nói. “Sự tham gia của các cử tri ngày càng lớn hơn. Phụ nữ cũng như đàn ông đều bỏ phiếu. Tuy nhiên ý tưởng về việc những người cai trị bạn có trách nhiệm và giải trình với bạn, và rằng thẩm quyền của họ phụ thuộc vào sự đồng thuận của bạn, đó là một phần trong phong cách Viking. Đó là một phần của nền chính trị Viking.”
Sử gia này lưu ý rằng người Viking không rời bỏ truyền thống dân chủ của họ ở Scandinavia. Họ mang nó theo bất cứ nơi nào họ đặt chân đến, bao gồm nhiều nơi trên khắp châu Âu và Địa Trung Hải.
“Người Viking đã để lại ảnh hưởng lâu đời ở Anh đối với tư duy chính trị trong các điều khoản giải quyết đất đai, luật pháp, phong tục, và ngôn ngữ,” ông nói. “Sự kết nối trực tiếp từ những ý tưởng Anglo-Saxon của chúng ta về nền dân chủ đến hội đồng bộ tộc Viking là một kết nối lâu dài, nhưng rất rõ ràng và có ảnh hưởng.”
Tác động hàng hải và thương mại
Thật khó có thể hình dung rằng những người có vẻ ngoài tàn bạo và khắc nghiệt đó lại thực hành những phong tục chính trị và pháp lý văn minh như vậy. Một khía cạnh khác của văn hóa Viking đã mang lại lợi ích cho phương Tây dù chắc chắn không gây ngạc nhiên, là sức mạnh hàng hải của họ. Những chiếc thuyền dài giờ đã trở thành huyền thoại, với thân dài, đầu rồng và tường chắn. Tuy nhiên, những con tàu này lại là điều khá đặc biệt khiến người Viking trở nên rất nguy hiểm. Ông Herman lưu ý rằng người Viking chỉ đơn giản là sử dụng công nghệ hàng sẵn có khi đó để mở rộng đế chế của mình.
“Bạn có hai công nghệ: tàu dài với mớn nước nông và dễ nổi, điều này là rất ấn tượng nhưng khó mang tính cách mạng; rồi bạn có cánh buồm vuông, đó không thực sự là một sự đổi mới,” ông giải thích. “Nhưng khi bạn kết hợp cả hai lại với nhau, bạn sẽ có một hệ thống vũ khí gây choáng váng và kinh hoàng cho phép bạn tấn công với tốc độ nhanh như chớp, đi đến bất cứ nơi nào mà dòng nước sẽ đưa bạn đi. Khi gió không thuận, bạn đánh mái chèo và bạn có thể di chuyển ngược dòng xa đến nơi dòng sông đưa bạn đến, thậm chí đến một thành phố như Paris xuôi theo dòng sông Seine. Đó chính là bí mật của Thời đại Viking.”
Mặc dù người Viking, như đã đề cập, thường được biết đến với việc bố ráp, ông Herman đưa ra thực tế rằng họ cũng nên được nhớ đến vì hoạt động giao thương và sự tiến bộ của họ trên các tuyến đường thương mại của khu vực và toàn cầu.
“Những mô hình đột kích của người Viking đó đã trở thành hình mẫu giao thương tạo ra toàn bộ mạng lưới thương mại toàn cầu trải dài từ Đông Âu đến thủ đô Constantinople, vươn xa về phía đông như Baghdad, xuyên suốt Bắc Âu đến Ireland, sau cùng là Iceland và Greenland, và cuối cùng là đến bờ biển của Bắc Mỹ,” ông nói. “Người Viking đã thiết lập một mạng lưới thương mại toàn cầu mà thực sự không bao giờ suy giảm và nó đã trở thành cơ sở cho hệ thống thương mại Đại Tây Dương trong các thời kỳ sau của thế kỷ 16 và 17.”
Một sự thật rất thú vị về những cuộc đột kích và giao thương đó là việc phụ nữ được tìm thấy trên những con tàu dài là điều rất phổ biến. Ông Herman đã chỉ ra bằng chứng, cụ thể là bằng chứng DNA, đã củng cố rằng những “thiếu nữ mang khiên” không chỉ là truyền thuyết Bắc Âu mà là sự thật. Điều đó cũng chứng minh quan điểm cho rằng phụ nữ được hưởng một mức độ “độc lập” và “tôn trọng luật lệ cũng như phong tục”, theo sử gia Herman, “tốt hơn nhiều trong số các xã hội khác của Thời kỳ Đen tối.”
Ảnh hưởng đến nền văn hóa đại chúng
Tất nhiên, người Viking, có nhiều lý do hơn là “những thiếu nữ cầm khiên,” nổi bật trong số các nền văn minh cùng thời của họ. Và có lẽ đây là lý do rõ ràng nhất đáng chú ý nhất: ảnh hưởng của họ lên nền văn hóa đại chúng từ thế kỷ 19 đến thời nay.
Ông Herman chỉ ra rằng phương Tây chịu nhiều ảnh hưởng của người Viking vì những gì họ để lại từ các nhà thơ Scandinavia cổ xưa, những người đã sáng tác các bài thơ và câu chuyện dài về lịch sử Scandinavia bằng ngôn ngữ Bắc Âu cổ. Những tác phẩm văn học này đã cho ra đời ở dạng tài liệu, truyện thần thoại và sử thi của người Bắc Âu, mà cuối cùng được khám phá, được tái xuất bản, và được tôn vinh trong suốt nền văn hóa Tây phương.
Về mặt lịch sử, sử gia Herman chia sẻ rằng chính “The Saga of Erik the Red” (Truyện Kể Của Erik Đỏ) đã cung cấp những manh mối đầu tiên về việc người Viking đã đến Bắc Mỹ và thiết lập một khu định cư trước khi nhà hàng hải Christopher Columbus đến. Một cách hư cấu, đó là “Volsunga Saga” (Câu chuyện Thần Thoại Volsunga), kể về chuyện của chiến binh hùng mạnh Sigurd và hành trình tìm kiếm kho báu được con rồng Fafnir cất giấu và giữ bí mật, điều đã truyền cảm hứng cho con rồng Smaug và các yếu tố khác trong tác phẩm “The Hobbit” (Người Lùn Hobbit) của nhà văn J.R.R. Tolkien.
Tuy nhiên, trước khi Tolkien tạo ra câu chuyện giả tưởng kinh điển của mình, thì nhà soạn nhạc người Đức Richard Wagner đã lấy cảm hứng từ “Volsunga Saga” (Câu Chuyện Thần Thoại Volsunga) để sáng tác vở opera “Ring of the Nibelung” (Chiếc Nhẫn Của Người Nibelung) của ông. Những vở opera tiếng Đức này đã dẫn đến bộ ba tiểu thuyết giả tưởng của tác giả người Anh, dẫn đến bộ phim sử thi chuyển thể từ bộ ba này của đạo diễn người New Zealand Peter Jackson, đã thu về gần 3 tỷ USD doanh thu phòng vé toàn cầu. Thêm vào đó, “Egil’s Saga” (Câu Chuyện Của Gia Tộc Egil), “Njal’s Saga” (Câu Chuyện Về Njal), và các bản thảo viết tay những câu chuyện dân gian thần thoại của Bắc Âu đã ảnh hưởng đến một số nhà sáng tạo có ảnh hưởng nhất thời nay, bao gồm nhà sản xuất phim George Lucas với “Star Wars” (Chiến Tranh Giữa Các Vì Sao), nhà văn J.K. Rowling với loạt truyện “Harry Potter,” và biên kịch George R.R. Martin với “Game of Thrones” (Trò Chơi Vương Quyền). Ngoài ra còn có các nhân vật thần thoại Bắc Âu trong các bộ phim Marvel và các bộ phim, chương trình truyền hình khác nhau của người Viking, trò chơi điện tử và vô số tiểu thuyết.
“Những câu chuyện cổ của người Viking vẫn có sức ảnh hưởng đến việc định hình nền văn hóa đại chúng đương đại,” sử gia Herman bày tỏ. “Cách chúng ta nghĩ về giả tưởng, văn học, các nhân vật, những lĩnh vực tiềm năng, rất nhiều trong số này đâm chồi nảy lộc từ các câu chuyện cổ gốc Bắc Âu đó.”
Chi Lan biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
