SCOTUS ra phán quyết có lợi cho một tử tù, gây chia rẽ cho các thẩm phán theo phái bảo tồn truyền thống
Với tỷ lệ 5 phiếu thuận–4 phiếu chống, Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ (SCOTUS) đã ra một phán quyết gây chia rẽ các thẩm phán thuộc phái bảo tồn truyền thống, theo đó một tử tù ở Arizona có quyền phản đối bản án của mình tại tòa án liên bang sau khi một quy tắc tố tụng của tòa án tiểu bang ngăn cản người này làm như vậy.
Các kháng cáo của các tù nhân bị tuyên án tử hình hiếm khi thành công tại tòa án tối cao này nhưng trong trường hợp này, Chánh án John Roberts và Thẩm phán Brett Kavanaugh thuộc phái bảo tồn truyền thống đã đứng về phía ba thẩm phán theo phái thiên tả của Pháp viện trong vụ Cruz kiện Arizona, hồ sơ tòa án số 21-846, được ra phán quyết hôm 22/02.
Phán quyết này không vô hiệu hóa tội sát nhân của ông Cruz, 53 tuổi, kẻ đã sát hại cảnh sát John Montenegro. Thay vào đó, phán quyết này có nghĩa là ông Cruz và khoảng 30 người khác trong các tình huống tương tự giờ đây sẽ có quyền thụ hưởng đối với các thủ tục tuyên án mới.
Theo các hồ sơ của tòa án, trong án lệ Simmons kiện South Carolina (1994), Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ đã phát hiện ra rằng trong các vụ án mà một bị cáo bị kết án tử hình được cho là có thể gây nguy hiểm cho xã hội trong tương lai, thì bị cáo này có một quyền dựa trên quy thức pháp lý để thông báo cho bồi thẩm đoàn biết rằng mình có thể sẽ không bao giờ được ân xá, ngay cả trường hợp thoát án tử hình.
Nhiều năm sau phán quyết này, Tòa án Tối cao của tiểu bang Arizona được cho là đã nhiều lần từ chối áp dụng phán quyết trên, nhưng vào năm 2016 trong án lệ Lynch kiện Arizona, Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ đã xác nhận phán quyết này áp dụng cho tiểu bang Grand Canyon (tên gọi khác của tiểu bang Arizona).
Vụ án của ông Cruz bắt đầu từ năm 2003. Hồi tháng Năm năm đó, viên cảnh sát Patrick Hardesty đến từ Tucson và một sĩ quan khác đang điều tra một vụ tai nạn đụng xe rồi bỏ chạy. Họ tìm đường đến căn hộ của ông Cruz, vốn phù hợp với một mô tả về người lái xe. Sau khi ông Cruz cung cấp một danh tính giả, các viên cảnh sát đó đã đi cùng ông Cruz đến xe hơi của ông ấy để ông ấy có thể lấy giấy tờ tùy thân của mình. Ông Cruz đã bỏ chạy và bị cảnh sát truy đuổi. Sau đó một cuộc đụng độ đã xảy ra và ông Cruz đã nổ súng khiến cảnh sát Hardesty, 40 tuổi, thiệt mạng.
Năm 2005, ông Cruz bị một bồi thẩm đoàn kết tội sát nhân cấp độ một nhưng thẩm phán xét xử liên tục bỏ qua án lệ Simmons, đồng thời từ chối cho ông Cruz quyền cung cấp thông tin cho bồi thẩm đoàn rằng theo luật tiểu bang ông không có quyền được hưởng ân xá. Ông Cruz nghĩ rằng việc cung cấp cho bồi thẩm đoàn thông tin đó có thể cho phép ông bác bỏ suy luận rằng ông là một mối nguy hiểm cho cộng đồng nếu không bị kết án tử hình. Ông Cruz đã bị kết án tử hình.
Theo phán quyết của án lệ Lynch, ông Cruz đã nộp đơn lên tòa án tiểu bang lập luận rằng ông được quyền giảm án sau khi kết án nhờ vào phán quyết trong án lệ Simmons. Ông Cruz đã đệ đơn tố tụng theo Quy tắc Tố tụng Hình sự Arizona 32.1(g), cho phép một bị cáo đệ trình một kiến nghị nếu “đã từng có một sự thay đổi đáng kể trong luật mà, nếu được áp dụng cho trường hợp của bị cáo đó, có thể sẽ lật ngược phán quyết hoặc bản án của bị cáo này.”
Mặc dù đã nhiều lần nhận thấy rằng một hành động bác bỏ phán quyết tiền lệ là một sự thay đổi đáng kể trong luật, nhưng Tòa án Tối cao của Arizona đã từ chối giảm án cho ông Cruz, cho rằng phán quyết của án lệ Lynch không phải là “một sự thay đổi đáng kể trong luật.”
Thẩm phán Sonia Sotomayor đã chấp bút bản ý kiến đa số của Pháp viện (pdf), có sự tham gia của Chánh án Roberts, cùng với các Thẩm phán Kavanaugh, Elena Kagan, và Ketanji Brown Jackson.
Thẩm phán Sotomayor đã viết, các tòa án Arizona đã chọn một cách giải thích “mới lạ” vốn “bỏ qua ảnh hưởng của án lệ Lynch đối với luật pháp ở Arizona.”
“Mặc dù án lệ Lynch không thay đổi cách giải thích của Pháp viện này về án lệ Simmons, nhưng án lệ này đã thực sự thay đổi cách giải thích cốt lõi nhất (và sai lầm) của các tòa án Arizona về án lệ Simmons. Do đó, án lệ Lynch đã thay đổi luật ở Arizona theo cách quan trọng đối với các mục đích của Quy tắc 32.1(g): Phán quyết này đã bác bỏ tiền lệ ràng buộc trước đây của Tòa án Tối cao Arizona vốn ngăn cản các bị cáo bị kết án tử hình thông báo cho bồi thẩm đoàn về việc họ không có quyền được hưởng ân xá.”
Bản ý kiến đa số đã gửi trả vụ án này cho tòa án tối cao của Arizona để xem xét lại.
Thẩm phán Amy Coney Barrett đã đưa ra một bản ý kiến bất đồng cùng với các Thẩm phán Clarence Thomas, Samuel Alito, và Neil Gorsuch.
Bà Barrett viết, khẳng định của khối đa số rằng Tòa án Tối cao Arizona đã mắc sai lầm đang “gây bất đồng bởi vì tiêu chuẩn” cho một nhận định như vậy là “vô cùng cao.”
“Như ở đây, khi lập luận đó dựa trên việc tòa án tiểu bang áp dụng luật của tiểu bang không nhất quán hoặc khác lạ, thì tiêu chuẩn đó chỉ được đáp ứng bằng một phán quyết rõ ràng là thiếu trung thực đến mức phán quyết này bộc lộ sự đối nghịch với các quyền của liên bang hoặc những ai khẳng định những quyền đó.”
Bà viết: “Với sự tôn trọng mà chúng ta cần phải có đối với các tòa án tiểu bang, đó không phải là một kết luận mà chúng ta nên nhanh chóng rút ra — và thông thường, chúng ta không nhanh chóng rút ra một kết luận như thế.”
Trong án lệ này, “Tòa án Tối cao Arizona không mâu thuẫn với luật định của riêng họ. Thay vào đó, tòa án này đối mặt với một vấn đề mới và đưa ra một phải pháp phù hợp một cách hợp lý với án lệ trước kia của họ,” bà Barrett viết.
The Epoch Times đã liên lạc với luật sư của ông Cruz, ông Neal Kumar Katyal thuộc công ty luật Hogan Lovells, nhưng vị luật sư này đã không phúc đáp vào thời điểm phát hành bản tin này.
Ông Katyal đã nói với hãng thông tấn The Associated Press rằng ông hài lòng với phán quyết trên.
“Tôi rất hài lòng với phán quyết của Tối cao Pháp viện ngày hôm nay. Những gì Arizona đã đang làm trong việc thi hành án tử hình rõ ràng là vi hiến và sai trái, đồng thời tôi rất vui khi thấy Tối cao Pháp viện đã lên tiếng về hành động sai trái đó của họ,” vị luật sư này cho biết.
Nhã Đan biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
