‘Vinh quang đích thực của lòng sùng kính: ‘Tử đạo của Thánh Denis’
Chạm đến nội tâm: Những điều nghệ thuật truyền thống vun bồi cho trái tim
Làm thế nào để đức tin của chúng ta có thể thức tỉnh những người muốn làm hại chúng ta?
Tôi bắt gặp một bức tranh có tựa đề “Tử đạo của Thánh Denis” của họa sĩ hàn lâm người Pháp thế kỷ 19 Léon Bonnat. Thoạt nhìn, bức tranh này có vẻ là họa phẩm miêu tả ghê rợn về một vụ chặt đầu. Tuy nhiên, khi nhìn lâu hơn, tôi trở nên được truyền cảm hứng về mặt đạo đức.
Thánh Denis là ai?
Tương truyền rằng, Thánh Denis (Dionysius) đã được cải đạo sang Cơ đốc giáo bởi Sứ đồ Paul. Sau sự ra đi của Paul, Giáo hoàng Clement I đã phái Dionysius và một số giám mục khác đến Gaul để cải đạo người ngoại giáo sang Cơ đốc giáo. Thế nhưng, các giám mục đã bị hoàng đế La Mã – người đã hạ lệnh đàn áp các tín hữu Cơ đốc giáo – bắt giữ tại Pháp.
Binh lính được lệnh đưa các giám mục bị bắt và hành quyết họ trên sườn núi Montmartre. Những người lính tuân theo mệnh lệnh và chặt đầu các tù nhân đang bị giam cầm.
Tuy nhiên, khi đến lược Dionysius, đức tin của ông mạnh mẽ và sâu sắc đến mức ông vẫn sống sót sau khi bị chặt đầu. Dionysius đã nhặt cái đầu bị cắt rời của mình lên, tiếp tục đọc các bài thánh vịnh, và đi bộ trong hai dặm để đến nơi an nghỉ cuối cùng.
‘Tử đạo của Thánh Denis’
Thánh Denis được miêu tả ở nửa dưới của bố cục. Ngài vừa bị chặt đầu xong. Thế nhưng, thay vì nằm vô hồn trên mặt đất, ông lại cúi xuống để nhấc đầu lên khỏi mặt đất. Một vầng hào quang bao quanh đầu của ông, và ánh quang cũng tỏa sáng tại nơi đầu ông đã từng ngự ở đấy.
Bên phải Thánh Denis là đao phủ. Anh ta đã kinh hoàng làm rơi chiếc rìu đẫm máu của mình và ngả người ra sau. Một nhân vật khác đứng sau Thánh Denis ngạc nhiên giơ tay lên trong sự hoài nghi.
Kẻ hành quyết đã có một ngày bận rộn: hai thi thể bị chặt đầu nằm trên các bậc thang đẫm máu ở rìa bên phải và bên trái của bố cục. Một cái đầu thứ hai bị chặt đầu ở góc dưới cùng bên phải của bức tranh, tỏa một vầng hào quang xung quanh, ngụ ý rằng chiếc đầu đó thuộc về một trong các vị giám mục.
Ở trên cùng bên phải, một thiên thần đang hạ xuống trên một đám mây. Thiên thần đang cầm một nhành cọ và vương miện nguyệt quế, tượng trưng cho chiến thắng của Thánh Denis trước cái chết.
Chiến thắng đích thực của lòng sùng kính thánh thiện
Đầu tiên, tôi thấy nên phải hỏi, “Chiếc đầu tượng trưng cho ý nghĩa gì?” Tư duy, trí tuệ, bản ngã, trí thông minh, lý trí, v.v. đều có thể được đại diện. Việc tách đầu của thánh nhân ra khỏi cơ thể của ngài ngụ ý rằng những thứ mà đầu của ngài tượng trưng cũng được tách ra khỏi cơ thể của ngài.
Vậy, cơ thể tượng trưng cho điều gì? Những ham muốn và thú vui xác thịt thường gắn liền đến cơ thể. Tâm trí cố gắng kiểm soát cơ thể, nhưng cơ thể thường xuyên làm tâm trí xao lãng.
Có thể nào mô tả về Thánh Denis này dạy chúng ta rằng tâm trí phải tách mình ra khỏi những phiền nhiễu xác thịt của cơ thể? Đây có phải là tất cả những gì cần thiết để sống một cuộc đời thánh khiết?
Chúng ta hãy xem xét kỹ hơn phần đầu. Ở dưới cùng bên phải, có hai cái đầu bị chặt đầu: Đầu của Thánh Denis và một cái đầu khác. Đầu ở phía dưới bên phải có màu xám hơn, trông không còn sự sống và có một quầng sáng mỏng. Mặt khác, đầu của thánh Denis vầng hào quang lớn hơn và thậm chí nhìn vào cơ thể của ông, và vầng hào quang xung quanh đầu ông hoàn toàn toả ánh vàng kim.
Vầng hào quang sáng rõ ràng hơn rất có thể thể hiện sự tận tâm hơn nữa dành cho đời sống thánh thiện; nếu không, tại sao hai quầng sáng và mỗi cái đầu lại được sơn màu khác nhau? Nếu đúng như vậy, thì một sự sùng kính lớn hơn đối với cuộc đời thánh thiện sẽ mang lại sự sống mà nếu không thì cái chết sẽ ngự trị.
Theo truyền thuyết, đầu của Thánh Denis đã nhẩm đọc những lời thần thánh ngay cả sau khi ông bị đứt lìa. Lòng mộ đạo đã hoàn toàn ảnh hưởng sâu sắc đến ý thức, trí tuệ, bản ngã, trí thông minh, lý trí, v.v. của ông. Khi còn sống, ông đã bền bỉ với sự thánh thiện đến nỗi sự cống hiến đó vẫn tiếp tục sau khi đầu ông được tách ra khỏi cơ thể.
Điều thú vị là tấm lòng sùng kính của ông đối với cuộc sống thánh thiện dường như có ảnh hưởng đến cơ thể của mình. Hoạ sĩ Bonnat mô tả giây phút cơ thể của Thánh Denis đang cúi xuống để nhặt đầu của mình. Một ánh hào quang tỏa sáng nơi đầu ông ở. Làm thế nào mà cơ thể của ông có thể biết được đầu ông đang ở đâu?
Có phải lòng sùng kính của ông đối với Thượng đế đã làm hòa hợp và bằng cách nào đó kết nối cơ thể và tâm trí của ông, điều mà chúng tôi gợi ý trước đây là riêng biệt? Có phải ánh quang huy tỏa sáng nơi đầu ông đã từng là biểu tượng cho lòng sùng kính của ông? Phải chăng chính ánh sáng này đang hướng dẫn tinh thần và linh hồn của ông không?
Có phải sự sùng kính thực sự, được đại diện bởi thiên thần, mới mang lại chiến thắng chân chính? Thánh Denis lẽ ra đã chống trả, đã tranh cãi và đã cầu xin được tha mạng sống của mình. Nhưng không có điều nào có thể bảo cho thành công của ngài.
Khi nhẩm thuộc lòng bài thánh vịnh, ông thực sự tập trung vào Đức Chúa Trời và cái chết đã không còn là mối bận tâm của ông nữa. Thánh Denis không hề sợ hãi khi đối mặt với cái chết, và chính đức tin vào Chúa đã mang lại cho ngài vinh quang thực sự.
Lòng sùng kính thánh thiện của Thánh Denis khiến kẻ hành quyết ông phải kinh hãi. Làm thế nào chúng ta có thể dùng đức tin của mình để thức tỉnh những người muốn làm hại chúng ta?
Các tác phẩm nghệ thuật truyền thống thường chứa đựng những hình ảnh và biểu tượng tâm linh mà ý nghĩa đã bị mất đi trong trí tưởng tượng của chúng ta. Trong loạt bài “Chạm đến nội tâm: Những điều nghệ thuật truyền thống vun bồi cho trái tim,” chúng tôi giải thích nghệ thuật thị giác theo những cách sâu sắc về mặt đạo đức đối với chúng ta ngày nay. Chúng tôi không định đưa ra câu trả lời tuyệt đối cho những câu hỏi mà các thế hệ đang phải vật lộn tìm kiếm, nhưng hy vọng rằng những câu hỏi của chúng tôi sẽ truyền cảm hứng cho hành trình trở thành những con người chân chính, nhân ái và can đảm hơn.
Tác giả Eric Bess là nghệ sĩ theo trường phái nghệ thuật đại diện (representational art), hiện là nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Viện Nghiên cứu Nghệ thuật Thị giác (IDSVA).
