Bài đăng dậy sóng của một nhà vật lý học: Xác suất xảy ra chiến tranh hạt nhân trên toàn thế giới là 1/6
Ông Elon Musk đồng ý rằng ‘xác suất này đang tăng nhanh chóng’
Trong một bài báo và một bài đăng trên mạng xã hội đã lan truyền mạnh mẽ, nhà vật lý kiêm vũ trụ học Max Tegmark đã ước tính tỷ lệ xảy ra chiến tranh hạt nhân toàn cầu trong tương lai gần là 1/6 trong bối cảnh cuộc chiến Nga-Ukraine vẫn đang khốc liệt.
Giáo sư trường MIT người Mỹ gốc Thụy Điển này đã đưa ra dự đoán trong một bài đăng hôm 08/10 trên LessWrong, một blog cộng đồng theo chủ nghĩa duy lý được nhà nghiên cứu trí tuệ nhân tạo người Mỹ Eliezer Yudkowsky tạo ra.
Nhà sáng lập SpaceX, ông Elon Musk, là một trong số những người đã chia sẻ những mối lo ngại của ông Tegmark.
“Xác suất chiến tranh hạt nhân đang tăng lên nhanh chóng,” ông Musk viết để đáp lại dòng Tweet từ ông Tegmark liên kết đến bài đăng trên blog của ông. Ông Tegmark đã tán dương ông Musk vì đã “thúc giục giảm leo thang.”
Một phần nhờ sự chú ý của ông Musk, dòng Tweet của ông Tegmark đã lan truyền mạnh mẽ. Bài viết đã được chia sẻ gần 34,000 lượt chỉ riêng trên Twitter.
Ông Musk, vốn đã sử dụng vệ tinh Starlink của mình để hỗ trợ Ukraine sau cuộc xâm lược của Nga, đã bị Tổng thống (TT) Ukraine Volodymyr Zelensky, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (Cộng Hòa-South Carolina), và những người khác chỉ trích vì đã thúc giục các nước phương Tây thân Ukraine theo đuổi một giải pháp hòa bình để giải quyết xung đột, bằng sự nhượng bộ của cả Ukraine và Nga.
Trong một dòng Tweet phản hồi các đề xướng của ông Musk, cố vấn của TT Zelensky kiêm chuyên gia chiến tranh tâm lý Oleksiy Arestovych đã đăng một hình ảnh chỉnh sửa có ý châm biếm rõ ràng về gã đại công nghệ đang bị còng tay.
Trong vài ngày qua, TT Nga Vladimir Putin đã quy trách nhiệm cho Ukraine về vụ nổ xảy ra hôm 08/10 phá hủy một phần của cây Cầu Kerch, tuyến đường cung cấp quan trọng giữa Nga và Crimea.
Hôm 10/10, Nga đã đáp trả bằng cách tấn công các thành phố trên khắp Ukraine bằng hỏa tiễn hành trình. Một cuộc tấn công mạng của Nga nhằm vào các phi trường trên khắp Hoa Kỳ cũng diễn ra cùng ngày.
“Cuộc tấn công cây cầu của Crimea và sự leo thang có thể dự đoán được đã xảy ra sau khi tôi có bài phân tích ban đầu của mình,” ông Tegmark nói với The Epoch Times trong một thư điện tử hôm 10/10.
Trong khi đó, và bất chấp sự phản đối của một số nhà lập pháp, sự hỗ trợ về mặt tinh thần và tài chính của Hoa Kỳ dành cho Ukraine đã không hề suy giảm. Dự luật chi tiêu tạm thời mới nhất của Quốc hội bao gồm hơn 12 tỷ USD viện trợ cho Ukraine.
Hôm 06/10, TT Joe Biden cho biết nguy cơ “hủy diệt bằng hạt nhân” đang ở mức cao nhất kể từ năm 1962, trong cuộc khủng hoảng hỏa tiễn của Cuba.
Trong phân tích được lan truyền mạnh mẽ của mình, ông Tegmark cho rằng có 30% khả năng Nga sẽ khai triển vũ khí hạt nhân nhằm vào Ukraine. Trong kịch bản đó, ông ước tính có 80% khả năng xảy ra một cuộc phản công phi hạt nhân của NATO chống lại Nga. Nếu điều đó xảy ra, ông cho rằng có 70% khả năng Nga phản công, dẫn đến leo thang hơn nữa và chiến tranh hạt nhân toàn cầu.
“Ước tính 70% của tôi bao hàm lịch sử lâu dài của các lần suýt xảy ra chiến tranh hạt nhân đã thuyết phục tôi rằng cả Hoa Kỳ và Nga đều kém năng lực hơn nhiều trong việc kiềm chế leo thang so với để cho chiến tranh leo thang,” ông viết trong bài đăng trên blog.
79% của 80% của 30% có thể được tính bằng 30% nhân với 80% nhân với 70% (0.3×0.8×0.7). Xác suất kết quả là dưới 17% một chút, tức 1/6.
Ông Tegmark gọi kết quả đó là “KABOOM” — “một cuộc đại chiến tranh hạt nhân giữa Hoa Kỳ và Nga có thể gây ra mùa đông hạt nhân và hủy diệt hầu hết mọi người trên Trái đất.”
Trong thư điện tử gửi tới The Epoch Times, ông Tegmark nói rằng những bình luận về bài đăng của ông trên LessWrong đã khiến ông suy nghĩ lại về những xác suất mà ông đã đưa ra ban đầu. Ví dụ: nếu lịch sử gần đây là yếu tố chỉ dẫn nào đó, thì việc Nga thất bại không nhất thiết sẽ dẫn đến một kết quả cụ thể.
Ông nói: “Ví dụ về Chiến tranh vùng Vịnh ủng hộ một xác suất cao hơn rằng sự lãnh đạo của ông Putin sẽ vẫn tồn tại sau một thất bại toàn diện, trong khi ví dụ về Chiến tranh Falklands lại thiên về một xác xuất thấp hơn.”
Ông lo ngại rằng Nga và phương Tây đang bị cuốn vào một chu kỳ leo thang mang tính chất trả đũa. Trong một vở bi kịch của đại thi hào Shakespeare, loại vòng luẩn quẩn đó kết thúc bằng một đống tử thi; trên bình diện quốc tế, điều đó có thể kết liễu sự sống của nhân loại như chúng ta đã biết.
Ông Tegmark nhấn mạnh một nghiên cứu gần đây trên tạp chí Nature dự đoán hầu hết tất cả người dân Mỹ có thể chết đói trong một mùa đông hạt nhân sau một cuộc xung đột hạt nhân giữa Nga và phương Tây. Hầu hết phần còn lại của bắc bán cầu sẽ gánh chịu thương vong tương tự.
Metaculus, một cộng đồng dự đoán dựa trên danh tiếng mà ông Tegmark trích dẫn trong phân tích của mình, đã định ra xác suất khai triển hạt nhân ở Ukraine vào năm 2023 là 7% tính đến chiều ngày 10/10.
Sự ủng hộ và chỉ trích của các chuyên gia
Ông Tegmark, vốn là một nhà nghiên cứu và nhà tư tưởng có ảnh hưởng lớn về mọi thứ, từ bản chất của vũ trụ đến hoạt động tư duy của chúng ta, không khẳng định rằng ông có chuyên môn đặc biệt về chủ đề này.
Tuy nhiên, các chuyên gia về nguy cơ xung đột hạt nhân vẫn không bác bỏ mối lo ngại của ông.
Ông Andrew Reddie, giáo sư phụ tá tại Đại học California, Trường Thông tin Berkeley với chuyên ngành về tập trận giả, chính sách vũ khí hạt nhân, và các chủ đề liên quan, nói với The Epoch Times trong một thư điện tử hôm 10/10: “Việc dự đoán tương lai đại diện cho một vấn đề nan giải đối với các nhà phân tích — và phân tích của ông Tegmark rốt cuộc có thể đúng, nhưng cũng có thể sai không thể chối cãi.”
Ông Reddie, còn là người sáng lập Phòng thí nghiệm Bảo mật và Rủi ro Berkeley, đã thắc mắc những xác suất của ông Tegmark đến từ đâu, “vì e rằng chúng không có cơ sở nào cả.”
“Bài đăng này chủ yếu sẽ hữu ích cho việc thúc đẩy một cuộc đàm luận quan trọng liên quan đến nguy cơ gia tăng của xung đột hạt nhân và hậu quả hiện hữu của nó, hơn là giá trị của chính bài phân tích,” ông nói thêm.
Ông Nikolai Sokov, thành viên cao cấp của Trung tâm Giải trừ và Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân tại Vienna (Vienna Center for Disarmament and Non-Proliferation), cho biết trong một thư điện tử gửi cho The Epoch Times hôm 10/10: “Tôi rất đồng ý với các điểm chính của bài đăng này, ngoại trừ một ngoại lệ lớn: Tôi nghĩ rằng một cuộc tấn công hạt nhân nhắm vào Ukraine là rất thấp.”
Cũng như ông Reddie, ông nhấn mạnh sự khó khăn và tính chủ quan liên quan đến việc đánh giá khả năng xảy ra một cuộc đối đầu hạt nhân.
Ông đồng ý với ông Tegmark rằng việc giảm leo thang có thể là một thách thức nếu cuộc xung đột này vượt ra khỏi tầm kiểm soát.
Ông Sokov nói: “Ngay cả một sự cố tương đối nhỏ, chẳng hạn như một cuộc đối đầu phi cơ, cũng có thể kích hoạt một động lực leo thang.”
Ông cảnh báo rằng các chính trị gia nào theo đuổi việc giảm leo thang trong một kịch bản như vậy sẽ bị coi là “dễ bị tổn thất về mặt chính trị trong hoạt động chính trị đối nội.”
Khi được hỏi về bình luận của ông Sokov, ông Tegmark cho biết các ước tính khác cho thấy khả năng xảy ra một cuộc tấn công hạt nhân nhắm vào Ukraine có thể cao đến mức khó mà chấp nhận được.
Ngoài ước tính 7% của cộng đồng Metaculus, ông còn trích dẫn ước tính 16% từ các nhà nghiên cứu Nuño Sempere và Misha Yagudin, cả hai đều thuộc Viện Tương lai Nhân loại tại Đại học Oxford.
Ông Tegmark nói: “Tôi nghĩ cử tri Mỹ có quyền được biết về những rủi ro mà các chính trị gia phải gánh chịu thay cho họ.”
Khánh Ngọc biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
